Pompy ciepła i rekuperacja – nowy standard w domach od deweloperów?
Osiedle Reńskie w Oławie. Panele PV są rozwiązaniem opcjonalnym, więc nie wszyscy mieszkańcy decydują się na jego zastosowanie
Źródło: Osiedle Reńskie
W gotowych projektach domów, także tych najmniejszych („na zgłoszenie”), oraz w domach jednorodzinnych, bliźniaczych i szeregowych oferowanych przez deweloperów coraz większą uwagę zwraca się na efektywność energetyczną, wysoki standard użytkowania i obniżenie rachunków za energię. Istotną rolę w spełnieniu tych wymagań odgrywają instalacje grzewcze i wentylacyjne – przede wszystkim pompy ciepła i wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła.
|
W artykule: • Domy „na zgłoszenie” • Zabudowa szeregowa • Osiedla domów energooszczędnych • Spojrzenie na koszty
|
Domy „na zgłoszenie”
Od 3 stycznia 2022 r. zgodnie z ustawą Prawo budowlane na podstawie zgłoszenia budowlanego (bez konieczności czekania na decyzję administracyjną, zatrudniania kierownika budowy czy prowadzenia dziennika budowy) można zbudować dom jednorodzinny o powierzchni zabudowy do 70 m2 (dom dwukondygnacyjny z poddaszem użytkowym może mieć całkowitą powierzchnię użytkową do 90 m2) [1]. Na rynku pojawiła się zatem bogata oferta gotowych projektów takich domów (z możliwością indywidualnego dostosowania projektu).
Przybywa także ofert, w ramach których można wybrać rodzaj ogrzewania – od gazowego kotła kondensacyjnego po pompę ciepła powietrze/woda do ogrzewania i przygotowania c.w.u. Inwestor, który zdecyduje się na pompę ciepła, oprócz kosztów standardowego projektu pokrywa koszt przygotowania dokumentacji projektowej uwzględniającej to urządzenie (i zwykle także projekt ogrzewania podłogowego).
Biuro oferujące gotowe projekty współpracuje zwykle z konkretnym dostawcą rozwiązań grzewczych, a klient zyskuje możliwość samodzielnego doboru i skonfigurowania urządzenia zgodnie ze swoimi potrzebami i oczekiwaniami (np. w zależności od liczby łazienek czy rodzaju planowanego ogrzewania). Przykładowo w przypadku domu dla czterech mieszkańców (dwie łazienki, powyżej czterech pomieszczeń) z ogrzewaniem grzejnikowym w konfiguratorze proponowana jest pompa ciepła powietrze/woda typu split (z zasobnikiem c.w.u. lub bez, zależnie od wskazanej opcji).
Pompy ciepła wybierane do domów „na zgłoszenie” mają znamionową moc grzewczą do 10 kW i współpracują z zasobnikiem c.w.u. o pojemności ok. 200 l. Ich ważnymi cechami są kompaktowa budowa i system ochrony przed zamarzaniem wymienników, co pozwala zarówno zwiększyć efektywność energetyczną, jak i zmniejszyć zapotrzebowanie na miejsce do montażu. Odpowiednia budowa łopatek wentylatora i inteligentna kontrola prędkości obrotowej umożliwiają cichą pracę zarówno przy pełnym, jak i częściowym obciążeniu.
Wybór jednostki zewnętrznej o odpowiednich parametrach akustycznych ma szczególne znaczenie, jeśli odległość między pompą ciepła a granicą sąsiedniej działki jest niewielka. Zgodnie z prawem trzeba zapewnić odpowiednio niski poziom ciśnienia akustycznego na granicy działki (do 40 dB w nocy i do 50 dB w dzień) [2], co przy małych odległościach oznacza konieczność doboru cichej pompy, jej właściwego ustawienia względem przeszkód, a być może także zastosowania osłon akustycznych.
Ponieważ dom budowany „na zgłoszenie” musi spełniać standard WT 2021 (w zakresie zużycia energii EP < 70 kWh/m2/rok) [3], konieczne jest zastosowanie w nim nie tylko odpowiedniego rodzaju ogrzewania, ale też innych rozwiązań instalacyjnych, takich jak wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna z odzyskiem ciepła (rekuperacja) czy panele fotowoltaiczne.
Obecnie oferta rynkowa rozwiązań do wentylacji mechanicznej dla małych domów jest bardzo bogata i obejmuje np. urządzenia o małej wysokości (podwieszane), w których zastosowano jednak rozwiązania przyczyniające się do energooszczędności całego systemu wentylacyjnego oraz zachowania wysokich parametrów komfortu, m.in.: oczyszczanie powietrza nawiewanego na filtrach klasy F7, wentylatory EC z płynną regulacją w całym zakresie prędkości obrotowej i o niskim poziomie hałasu, wbudowany lub uzupełniający system regulacji umożliwiający także zdalne sterowanie czy system ochrony przed zamarzaniem.
Zastosowanie rekuperacji w domu „na zgłoszenie” jest korzystne także z punktu widzenia oszczędności miejsca – budynek wyposażony w rekuperację nie wymaga szachtów wentylacji grawitacyjnej ani wyprowadzenia kominów wentylacyjnych ponad połać dachową.
Fot. 1. Przykład domu „na zgłoszenie” (do 70 m2) z opcją pompy ciepła jako źródła ciepła
Źródło: Pro-Arte
Rys. 1. Przykład doboru pompy ciepła powietrze/powietrze do domu „na zgłoszenie” (do 70 m2 powierzchni „po obrysie”) w konfiguratorze urządzenia grzewczego
Źródło: Viessmann
Fot. 2. Podwieszana centrala rekuperacyjna o wydatku do 410 m³/h (urządzenie zalecane do montażu przez jedno z biur oferujących gotowe projekty domów)
Źródło: Vents
Zabudowa szeregowa
Także w ofercie deweloperów domów w zabudowie szeregowej można coraz częściej spotkać „tandem”, składający się z pompy ciepła typu split z przygotowaniem c.w.u. oraz centrali rekuperacyjnej – dla takich budynków z założenia projektuje się ogrzewanie podłogowe.
Przykładowym rozwiązaniem dla domu o powierzchni użytkowej wynoszącej 132 m2 jest pompa ciepła split powietrze/woda ze zintegrowanym podgrzewaczem c.w.u. o pojemności 210 l. Dla jednostki wewnętrznej z zasobnikiem c.w.u. przeznaczono specjalną wnękę w garażu. Zachowywane są przy tym zasady dotyczące odległości montażowych urządzenia zewnętrznego od głównych tras komunikacyjnych, prowadzących np. od drzwi wejściowych (ochrona przed powstawaniem marznących kałuż) oraz od granicy działki (ochrona własnej i sąsiedniej posesji przed hałasem).
W przypadku rekuperacji podkreśla się nie tylko zwiększenie energooszczędności domu i obniżenie rachunków za energię, ale też aspekt jakości powietrza wewnętrznego, którą można dodatkowo zwiększyć np. poprzez montaż filtra antysmogowego. Oferując domy z tak zaplanowanym układem grzewczo-wentylacyjnym, deweloper szacuje, że standardowe roczne koszty ogrzewania, produkcji c.w.u. i pracy podstawowej wersji układu rekuperacji mogą wynieść ok. 3 tys. zł (przy cenach energii z końca 2022 r.).
Odpowiednia automatyka i sterowanie pozwalają pompie ciepła i centrali wentylacyjnej współpracować ze sobą, są one także przygotowane do zasilania z własnej instalacji fotowoltaicznej.
Fot. 3. Jednostka wewnętrzna pompy ciepła powietrze/woda typu split z zasobnikiem c.w.u. umieszczona w specjalnej wnęce garażowej
Źródło: Sweet Home Solutions
W przypadku zabudowy szeregowej na działkach o sprzyjających warunkach gruntowych, np. na terenie Dolnego Śląska, deweloperzy stosują także gruntowe pompy ciepła – z wymiennikiem gruntowym zlokalizowanym pod fundamentami domów. Na osiedlach tego typu każdy dom jest niezależnym bytem, ma więc odrębną pompę ciepła. Takie rozwiązanie zastosowano np. na przedmieściach Oławy w domach na Osiedlu Reńskim – pracują tam pompy ciepła solanka/woda ze zintegrowanym zasobnikiem c.w.u. o pojemności 200 l, o mocy grzewczej 5,82 kW dla parametrów B0/W35 (zasilaną instalację grzewczą stanowi ogrzewanie podłogowe).
Gruntowe pompy ciepła zwiększają koszt inwestycji, ale znacznie obniżają koszty eksploatacji – także latem, kiedy umożliwiają chłodzenie pasywne, czyli efekt klimatyzacji bez nakładów energii elektrycznej. Ten sam producent jest także dostawą central wentylacyjnych z odzyskiem ciepła. Zastosowane w domach Osiedla Reńskiego rekuperatory to wiszące centrale wyposażone w krzyżowo-przeciwprądowy wymiennik ciepła o sprawności temperaturowej nawet do 94%.
Również na Dolnym Śląsku, w pobliżu miejscowości Jawor, znajdują się także dwa osiedla – Piotrowice i Kamionka – bazujące na pompach ciepła o kolektorach gruntowych umieszczonych w odwiertach sięgających do 100 m głębokości. Zastosowano tam dwa modele pomp ciepła o maksymalnej mocy grzewczej 6 kW; jedna z nich ma funkcję chłodzenia pasywnego, czyli moduł chłodzenia z dodatkowym wymiennikiem. Oba modele wyposażono w zintegrowany zbiornik o pojemności 180 l ze stali nierdzewnej z wężownicą z tego samego metalu, co zapewnia higieniczne warunki przygotowania c.w.u.
Fot. 4. Jednostki zewnętrzne pompy ciepła powietrze/woda typu split – przykład montażu w zabudowie szeregowej
Źródło: Sweet Home Solutions
Fot. 5. Gruntowa pompa ciepła oraz rekuperator zastosowane w zabudowie szeregowej
Źródło: Stiebel Eltron
Fot. 6. Osiedle Reńskie w Oławie. Panele PV są rozwiązaniem opcjonalnym, więc nie wszyscy mieszkańcy decydują się na jego zastosowanie
Źródło: Osiedle Reńskie
Osiedla domów energooszczędnych
W różnych lokalizacjach w Polsce – na obrzeżach dużych miast i w mniejszych miejscowościach – można spotkać „osiedla domów energooszczędnych”. Jako korzyści dla mieszkańców wymieniane są m.in. zerowe rachunki za ogrzewanie, przygotowanie c.w.u. i uzyskanie energii, do czego przyczyniają się zastosowane instalacje – pompy ciepła (powietrze/woda typu split lub gruntowe), wentylacja mechaniczna z rekuperacją oraz mikroinstalacje fotowoltaiczne.
W Mławie powstało osiedle „Słoneczne Wzgórze” złożone z domów w zabudowie bliźniaczej. Każdy z nich wyposażony jest w system wentylacji z rekuperacją oraz pompę ciepła powietrze/woda o mocy grzewczej 8 kW (z możliwością modulowania w zakresie 3,5–8 kW dzięki wyposażeniu w sprężarkę inwerterową). Jednostki wewnętrzne wraz z wbudowanym zbiornikiem c.w.u. znajdują się na klatkach schodowych, a bezpośrednio nad nimi, na połaci dachowej, zlokalizowano jednostki zewnętrzne.
Pompy ciepła mają możliwość produkowania wody grzewczej do 58°C, ale zasilają system ogrzewania podłogowego. Latem, dzięki wykorzystaniu chłodzenia aktywnego, mogą pełnić funkcję klimatyzacji. Do zasilania pomp ciepła i instalacji wentylacji mechanicznej służy mikroinstalacja fotowoltaiczna. Każdy dom dysponuje własnym przyłączem elektrycznym, a właściciele mają status prosumentów i korzystają z rozliczeń w systemie opustów. Na każdym segmencie (na dwóch połaciach dachowych) umieszczone jest 27 paneli PV o łącznej mocy 7,4 kWp.
Z kolei powstające w podkrakowskim Libertowie „Domy Przyszłości” to nowoczesne osiedle domów prefabrykowanych, w których zastosowano pompy ciepła powietrze/woda oraz system wentylacji mechanicznej (rekuperację). Za ogrzewanie i chłodzenie oraz przygotowanie c.w.u. odpowiadają pompy ciepła o wysokiej klasie efektywności energetycznej, współpracujące z ogrzewaniem podłogowym.
Fot. 7. Montaż pomp ciepła na dachach w zabudowie szeregowej na osiedlu „Słoneczne Wzgórze” w Mławie
Źródło: EkoDom
Fot. 8. Pompy ciepła i fotowoltaika na osiedlu „Domy Przyszłości” w Libertowie k. Krakowa
Źródło: HausWerk
Fot. 9. Pompa ciepła typu split i rekuperator zastosowane na osiedlu domów energooszczędnych „Grabowe” w Dąbrowie Górniczej
Źródło: Vaillant
Fot. 10. Wizualizacja „Osady Lubnów” pod Wrocławiem – wszystkie domy w standardzie wyposażone są w pompę ciepła i instalację fotowoltaiczną
Źródło: Salwirak
Kameralne „Osiedle Grabowe” w Dąbrowie Górniczej także nazywane jest osiedlem domów energooszczędnych. Inwestycja spółki Eco-House Solutions składa się z czterech budynków w zabudowie bliźniaczej, czyli ośmiu segmentów, każdy o 134 m2 powierzchni użytkowej. Za rekuperację odpowiadają rozwiązania o bardzo małym zużyciu energii elektrycznej (o 15% niższym, niż określono w wymaganiach niemieckiego Passive House Institute). Za ogrzewanie, produkcję c.w.u. oraz chłodzenie aktywne odpowiada z kolei pompa ciepła typu split powietrze/woda z buforem i zasobnikiem c.w.u. o pojemności 300 l. Deweloper zwraca uwagę przede wszystkim na cichą pracę tych urządzeń.
Spojrzenie na koszty
Pod Wrocławiem powstaje osiedle domów jednorodzinnych i w zabudowie bliźniaczej „Osada Lubnów”. Wszystkie powstające tam budynki standardowo wyposaża się w pompę ciepła (współpracującą z ogrzewaniem podłogowym) oraz instalację fotowoltaiczną.
Rozwiązaniem opcjonalnym, umożliwiającym dodatkowe obniżenie kosztów energii, jest zastosowanie w systemie wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej (dostępnej w standardzie) rekuperacji (odzysku ciepła). Przy koszcie domu wraz z działką wynoszącym ok. 1 mln zł dodanie rekuperacji na etapie samodzielnego konfigurowania projektu powoduje zwiększenie ceny całości o 12 tys. zł (dla porównania: dodanie klimatyzacji jednostrefowej zwiększa koszt o 5 tys. zł).
Kupno od dewelopera domu z pompą ciepła i rekuperacją umożliwia uzyskanie rozsądnego kosztu inwestycji w przeliczeniu na 1 m2 – można nie tylko zrezygnować z szachtów wentylacji grawitacyjnej, ale i rozsądnie zaplanować miejsce na pomieszczenie techniczne (rekuperator należy umieścić w pomieszczeniu ogrzewanym) i pompę ciepła.
Optymalizacja kosztów jest istotna także z innego powodu – kupując taki dom od dewelopera, nie można liczyć na dotację z programu „Moje Ciepło” (skierowanego do osób fizycznych będących właścicielami nowych domów, które wyposażono w pompy ciepła). Wniosek o dotację musi bowiem złożyć osoba, na którą wystawiono pozwolenie na budowę lub figurująca w zgłoszeniu budowy, będąca jednocześnie właścicielem domu. W przypadku zakupu gotowego domu od dewelopera nie jest to możliwe – wnioskodawcą jest właściciel, a w pozwoleniu na budowę wpisywany jest deweloper.
Literatura
1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (DzU 2021, poz. 2351, z późn. zm.)
2. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (DzU 2014, poz. 112)
3. Nowoczesne domy z pompami ciepła, rekuperacją w cenie!, https://slodkidom.com (dostęp: 7.04.2023)
4. O inwestycji „Osiedle Reńskie”, https://www.osiedle-renskie.pl/o-nas/ (dostęp: 7.04.2023)
5. Osiedle Reńskie, https://www.stiebel-eltron.pl/pl/produkty-rozwiazania/nowosci-i-rozwiazania/referencje/osiedle-renskie.html (dostęp: 7.04.2023)
6. Osiedla domów z gruntowymi pompami ciepła NIBE, https://www.nibe.eu/pl/pl/wiedza/filmy/filmy-z-inwestycji/osiedla-z-gruntowymi-pompami-ciepla (dostęp: 7.04.2023)
7. Osiedle domów jednorodzinnych w Mławie z pompami ciepła NIBE SPLIT, https://www.nibe.eu/pl/pl/wiedza/filmy/filmy-z-inwestycji/osiedle-domow-w-mlawie (dostęp: 7.04.2023)
8. Domy Przyszłości, https://domyprzyszlosci.pl (dostęp: 07.04.2023)
9. Osiedle Grabowe, https://e-hs.pl/osiedle-grabowe-dabrowa-gornicza (dostęp: 7.04.2023)
10. Osada Lubnów, https://www.salwirak.pl/inwestycje/domy-w-lubnowie (dostęp: 07.04.2023)
11. Strona informacyjna programu „Moje Ciepło”, https://mojecieplo.gov.pl (dostęp: 7.04.2023)
