Instalacja do wymiany - modernizacja instalacji elektrycznej w części wspólnej oraz w lokalach niemieszkalnych
Rozdzielnia elektryczna
Stare instalacje elektryczne w wielorodzinnych budynkach mieszkalnych to problem trudny. Niemniej jednak jego rozwiązanie jest konieczne, bowiem od stanu instalacji elektrycznych w budynku zależy bezpieczeństwo mieszkańców oraz bezpieczeństwo pożarowe całego obiektu.
Zobacz także
DAB PUMPS POLAND Sp. z o.o. DAB Evoplus Lite. Wytrzymałe i łatwe w obsłudze elektroniczne bezdławnicowe pompy obiegowe i cyrkulacyjne
Evoplus Lite to nowoczesna, energooszczędna pompa obiegowa, zaprojektowana z myślą o spełnieniu wysokich wymagań instalacji grzewczych i klimatyzacyjnych. Ta wszechstronna i wydajna pompa idealnie sprawdza...
Evoplus Lite to nowoczesna, energooszczędna pompa obiegowa, zaprojektowana z myślą o spełnieniu wysokich wymagań instalacji grzewczych i klimatyzacyjnych. Ta wszechstronna i wydajna pompa idealnie sprawdza się zarówno wielorodzinnych budynkach mieszkalnych, szkołach, szpitalach czy ośrodkach sportowych, oferując niezawodność, trwałość oraz prostotę obsługi, która ułatwia pracę instalatora.
Fortum Power and Heat Polska Jak zapewnić skuteczne i kompleksowe wsparcie w monitorowaniu parametrów pracy węzła cieplnego?
W dobie nowoczesnych technologii zarządzanie systemami ciepłowniczymi wchodzi na zupełnie nowy poziom, oferując zarządcom budynków innowacyjne narzędzia. Jednym z kluczowych elementów tych rozwiązań jest...
W dobie nowoczesnych technologii zarządzanie systemami ciepłowniczymi wchodzi na zupełnie nowy poziom, oferując zarządcom budynków innowacyjne narzędzia. Jednym z kluczowych elementów tych rozwiązań jest stały nadzór nad parametrami pracy węzłów cieplnych. Jak te innowacje wpływają na efektywność pracy, bezpieczeństwo budynków i komfort mieszkańców?
Piotr Nowoświat Jak dobrze wybrać system optymalizacji ciepła, aby faktycznie obniżyć rachunki za ogrzewanie
Lawinowy wzrost kosztów utrzymania nieruchomości stawia coraz to nowsze wyzwania przed administrującymi nimi zarządcami. Energia elektryczna, gospodarka odpadowa, bieżąca eksploatacja, ciepło i pozostałe...
Lawinowy wzrost kosztów utrzymania nieruchomości stawia coraz to nowsze wyzwania przed administrującymi nimi zarządcami. Energia elektryczna, gospodarka odpadowa, bieżąca eksploatacja, ciepło i pozostałe media – to składowe studni bez dna, w której źle zagospodarowane środki po prostu przelewać się będą przez palce. Wystarczy wpisać w przeglądarce hasło – „jak oszczędzić na gazie, cieple, energii elektrycznej” a możemy zapoznać się z prostymi, częstokroć nawet domowymi sposobami na walkę z uciekającymi...
W Polsce w dalszym ciągu zdarza się kilkakrotnie więcej przypadków porażenia prądem elektrycznym niż w krajach „starej" Unii. Większość z nich ma miejsce w pomieszczeniach mieszkalnych w mieście i na wsi. Wiele pożarów wywoływanych jest przez niesprawne instalacje i urządzenia elektryczne.
Dostosowanie instalacji elektrycznych w wielorodzinnych budynkach mieszkalnych do współczesnych potrzeb oraz przepisów wymaga wielu działań technicznych i organizacyjnych. Optymalnym rozwiązaniem jest jednoczesne zmodernizowanie instalacji w całym budynku. Prace powinny objąć pomieszczenia użytkowane wspólnie, lokale mieszkalne i lokale niemieszkalne jeżeli takowe występują w budynku.
Tymczasem sprawa napotyka opory ze strony części mieszkańców, dla których perspektywa rujnacji mieszkania jest przerażająca. O ile nikt nie ma wątpliwości, że w przypadku modernizacji instalacji centralnego ogrzewania czy też instalacji wodno-kanalizacyjnej prace muszą być wykonane jednocześnie w całym budynku, o tyle w odniesieniu do instalacji elektrycznych już nie dla wszystkich jest to takie oczywiste.
Drogą do rozwiązania tego problemu jest umiejętnie prowadzona akcja informacyjna oraz zaproponowanie lokatorom ułożenia nowej instalacji w listwach bez kucia bruzd w ścianach oraz wyrywania starej instalacji. Jednoczesne wykonanie prac we wszystkich lokalach i w części wspólnej jest ze wszech miar wskazane ze względów technicznych, ale także pozwala zoptymalizować ich koszty.
Zgodnie z prawem*
Zgodnie z ustawą Prawo budowlane, do obowiązków zarządcy (lub właściciela) budynku należy m.in. utrzymywanie w należytym stanie technicznym całego obiektu (tab. 1), a do użytkowników (właścicieli) lokali dbanie o należyty stan instalacji w zajmowanych pomieszczeniach i udostępnianie ich do okresowych przeglądów kontrolnych.
Utrzymanie w należytym stanie instalacji elektrycznych - poza przeprowadzanymi kontrolami - w wielu przypadkach wiąże się także z koniecznością remontu lub przebudowy. Wprowadzenie niezbędnych zmian spowodowane jest najczęściej złym stanem technicznym instalacji, a także koniecznością dostosowania starszych rozwiązań do nowych, aktualnie obowiązujących przepisów.
Rozporządzenie ministra infrastruktury z 2002 roku określa warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Uregulowania w nim zawarte stosuje się przy projektowaniu i budowie (rozbudowie, przebudowie itp.) budynków oraz budowli, a także związanych z nimi urządzeń budowlanych.
Dotyczy ono również obiektów istniejących i już użytkowanych w zakresie bezpieczeństwa pod względem pożarowym oraz oświetlenia awaryjnego, jeżeli niespełnienie tych przepisów zagrażałoby życiu ludzi.
Tab. 1. Zakres obowiązków zarządcy budynku mieszkalnego w zakresie utrzymania należytego stanu technicznego instalacji elektrycznych
| Lp. | Czynności |
| 1. | prowadzenie dokumentacji eksploatacyjnej instalacji elektrycznych |
| 2. | bieżące działanie zapewniające bezpieczeństwo użytkowania energii elektrycznej |
| 3. | systematyczna kontrola jakości prac eksploatacyjnych (robót konserwacyjnych) |
| 4. | przeprowadzanie doraźnej kontroli stanu technicznego instalacji elektrycznych, w przypadku zaistnienia zagrożenia życia lub zdrowia użytkowników lokali, bezpieczeństwa mienia i środowiska |
| 5. | udział w pracach związanych z likwidacją skutków awarii i zakłóceń |
| 6. | sporządzanie planów kontroli okresowych, planów napraw i wymian, zamierzeń remontowych oraz zapewnienie pełnej realizacji tych planów |
| 7. | uczestnictwo w kontrolach okresowych przy badaniu instalacji elektrycznych w zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń rezystancji izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów |
| 8. | uczestnictwo w odbiorach technicznych instalacji po ich wykonaniu, rozbudowie, remoncie lub naprawie |
| 9. | zapewnienie realizacji zaleceń pokontrolnych, wydawanych przez upoważnione do kontroli organy nadzoru budowlanego |
Przy nadbudowie, przebudowie i zmianie sposobu użytkowania obiektów istniejących rozporządzenie dopuszcza odstępstwa pod warunkiem ich uzgodnienia z właściwym komendantem wojewódzkim Państwowej Straży Pożarnej oraz wojewódzkim inspektorem sanitarnym. Rozporządzenie kładzie nacisk na niezawodność zasilania wybranych obiektów.
Jeżeli w budynku zanik napięcia może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi oraz zagrożenie środowiska lub znaczne straty materialne, należy zasilać go z co najmniej dwóch niezależnych źródeł energii elektrycznej z układem samoczynnego przełączania na zasilanie rezerwowe.
Ponadto w takich przypadkach należy stosować samoczynne załączanie oświetlenia awaryjnego (bezpieczeństwa i ewakuacyjnego). W budynkach wysokościowych (powyżej 55 m) jednym ze źródeł zasilania powinien być zespół prądotwórczy.
Rozporządzenie określa także minimalny czas działania oświetlenia bezpieczeństwa, który - zgodnie z przepisem - nie może być krótszy niż 1 godzina oraz powinien być dostosowany do indywidualnych warunków, jakie występują w danym pomieszczeniu. Przepis określa również pomieszczenia i miejsca, w których należy stosować oświetlenie ewakuacyjne.
Przepisy rozporządzenia zawierają zalecenia dotyczące ochrony od porażeń i ochrony przed pożarem istotne dla prawidłowego wykonawstwa i eksploatacji instalacji elektrycznych. W budynkach mieszkalnych przewidują stosowanie:
- oddzielnych przewodów ochronnych i neutralnych zarówno w obwodach rozdzielczych, jak i odbiorczych,
- wyłączników różnicowoprądowych (lub innych środków w zależności od rodzaju budynku),
- wyłączników nadmiarowo prądowych w obwodach odbiorczych,
- połączeń wyrównawczych głównych i miejscowych,
- zasady prowadzenia tras przewodów elektrycznych w liniach prostych równoległych do krawędzi ścian i stropów,
- przewodów z żyłami miedzianymi (do 10 mm2),
- urządzeń ochrony przeciwprzepięciowej.
W nowych lub przebudowanych instalacjach musi być stosowana selektywność zabezpieczeń. Ponadto w budynkach o kubaturze przekraczającej 1000 m3 wymagana jest instalacja wyłączników przeciwpożarowych. Przepis określa miejsce ich zlokalizowania i oznakowania, a także współdziałanie z układem SZR, automatyką uruchamiania zespołu prądotwórczego i włączania oświetlenia awaryjnego, jeżeli takie wyposażenie występuje w budynku.
Aktualnie obowiązujące przepisy precyzują wymagania dotyczące niezawodności zasilania i sterowania (w razie pożaru) urządzeń służących ochronie obiektu przed pożarem. Wymagany czas działania urządzeń przeciwpożarowych wynosi co najmniej 90 minut. Dopuszcza się skrócenie tego czasu do 30 min. w przypadku przewodów i kabli znajdujących się w przestrzeni chronionej tryskaczami gaśniczymi.
Rozporządzenie określa także zasady wykonywania instalacji w mieszkaniach nowych i przebudowanych. Budynki wzniesione na przestrzeni kilku ostatnich lat posiadają w większości przypadków instalacje elektryczne odpowiadające już nowym uregulowaniom prawnym.
Pozostaje natomiast problem dostosowania instalacji w wielkiej liczbie obiektów z lat ubiegłych. W większości z nich instalacje elektryczne mają więcej niż 10 lat. Nie odpowiadają więc współczesnym wymogom zarówno technicznym, jak i formalnoprawnym.
Wprawdzie aktualnie obowiązujące przepisy wymagają dostosowania istniejącej instalacji do nowych uwarunkowań prawnych dopiero w przypadku przeprowadzanego remontu lub przebudowy, ale stan techniczny w wielu przypadkach wymaga często podjęcia niezwłocznych działań dla poprawy bezpieczeństwa zarówno budynku, jak i jego mieszkańców.
Ocena stanu istniejącego
Przy modernizacji starych instalacji ważną sprawą jest ustalenie stanu istniejącego, dlatego przed przystąpieniem do jakichkolwiek działań niezbędne jest dokonanie fachowej oceny instalacji elektrycznych w budynku. Opracowanie ekspertyzy należy zlecić specjaliście legitymującemu się stosownymi uprawnieniami.
Przedmiotem oceny połączonej z wykonywaniem pomiarów powinno być określenie stanu technicznego istniejących instalacji ze wskazaniem niezbędnych działań dla doprowadzenia ich do stanu zgodnego z potrzebami i przepisami. Ekspertyza taka powinna być sporządzona na piśmie i stanowić założenia wyjściowe do dalszego postępowania. W zależności od wyników oceny mogą być podjęte odpowiednie decyzje i czynności.
Dokumentacja
Jeżeli instalacja jest w dobrym stanie i wymaga tylko drobnych napraw ich realizacja może być dokonana w ramach remontów bieżących. Nie wymaga to załatwienia żadnych formalności, poza wyborem firmy wykonawczej.
Bardziej złożona sytuacja ma miejsce wtedy, gdy instalacja wymaga wymiany i dostosowania do nowych potrzeb oraz przepisów. Wówczas niezbędne jest sporządzenie odpowiedniej dokumentacji projektowo-kosztorysowej. Jej zakres i forma muszą odpowiadać warunkom określonym w rozporządzeniu ministra infrastruktury w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego.
Jeżeli przedmiotem dokumentacji są także elementy dotyczące ochrony pożarowej budynku musi ona spełniać także zalecenia określone w odpowiednich przepisach pożarowych.
Projekt powinien zawierać:
- lokalizację budynku z podaniem miejsca wprowadzenia przyłącza,
- dane dotyczące projektanta oraz osób sprawdzających,
- zakres projektowanych zmian,
- opis techniczny instalacji,
- obliczenia (obejmujące przewidywany pobór mocy z sieci elektroenergetycznej (po przebudowie), obciążenie wewnętrznych linii zasilających oraz poszczególnych obwodów, dobór przekrojów przewodów i zabezpieczeń (odbiorników i przewodów), spadki napięć w obwodach, skuteczność działania środków ochrony od porażeń,
- schemat ideowy instalacji (istniejący i po zmianach),
- plany zmienianych instalacji wewnątrz budynku,
- zestawienie materiałów,
- dane do wykonania kosztorysów,
- kosztorysy „ślepy" i inwestorski.
Projektant w miarę potrzeby zobowiązany jest do uzgodnienia projektu z rzeczoznawcami (np. p.poż.) oraz dostawcą energii elektrycznej. Jeżeli zmiany dotyczą także zasilających linii poza budynkiem, projektant obowiązany jest uzyskać akcept terenowego zespołu uzgadniania dokumentacji (ZUD) lub geodety powiatowego.
Należy przy tym pamiętać, że zarządca (właściciel) odpowiada za powierzenie opracowania dokumentacji specjaliście legitymującemu się odpowiednimi uprawnieniami budowlanymi i aktualnym świadectwem potwierdzającym przynależność do Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa.
Następnym krokiem w zależności od zakresu robót jest albo uzyskanie pozwolenia na budowę, albo tylko zgłoszenie zamiaru ich wykonywania. Zgodnie z ustawą Prawo budowlane, określone obiekty i roboty nie wymagają pozwolenia na budowę, a podlegają tylko obowiązkowi zgłoszenia (tu: przytoczono wybrane):
- budowa wolno stojących kabin telefonicznych,
- budowa i remont przyłączy elektroenergetycznych i telekomunikacyjnych,
- remont instalacji elektrycznych w budynku,
- instalowanie na budynku lub obok niego tablic i reklam świetlnych oraz ich remont,
- przebudowa i remont sieci telekomunikacyjnych i elektrycznych prowadzonych po dotychczasowych trasach.
Takie pojęcia, jak remont czy modernizacja instalacji wymagają sprecyzowania, ponieważ zakwalifikowanie określonych czynności do odpowiedniego typu robót pozwala na właściwy tok postępowania na etapie ich przygotowania pod względem formalnoprawnym.
Dla ich uściślenia Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego opublikował na stronach internetowych Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego stosowne wyjaśnienia (por. tab. 2.). Używane czasem pojęcie modernizacji nie występuje w przepisach, zostało usunięte z ustawy Prawo budowlane w roku 1998 podczas jej kolejnej nowelizacji. Mieści się ono w zakresie pojęciowym „remontu", „przebudowy" lub „rozbudowy". GINB dopuszcza w wydawanych decyzjach o pozwoleniu na budowę dotyczących przebudowy lub rozbudowy umieszczania w nawiasie określenia „modernizacja".
Tab. 2. Podstawowe pojęcia według interpretacji Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego
| Pojęcie | Wyjaśnienie |
| budowa | Wykonywanie obiektu budowlanego w określonym miejscu, a także jego odbudowa, rozbudowa lub nadbudowa |
| roboty budowlane | Wykonywanie budowy, przebudowy, montażu, remontu lub prac rozbiórkowych |
| remont | Wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego (a nie stanowiących bieżącej konserwacji), przy czym dopuszcza się stosowanie innych wyrobów budowlanych niż użyte w stanie pierwotnym |
| przebudowa | Wykonywanie robót budowlanych, w wyniku których następuje zmiana parametrów technicznych, z wyjątkiem charakterystycznych dla danego obiektu, takich jak kubatura, wymiary gabarytowe, liczba kondygnacji lub jego parametrów użytkowych |
Wymiana instalacji
Zakres możliwej przebudowy elementów instalacji elektrycznych w części wspólnej budynku wielorodzinnego przedstawia tabela 3.
Tab. 3. Zakres możliwej przebudowy elementów instalacji elektrycznych w części wspólnej budynku wielorodzinnego
| ELEMENT | STAN ISTNIEJĄCY | ZAKRES MODERNIZACJI |
| ZŁĄCZE KABLOWE | Złącze starego typu przelotowe lub końcowe z zabezpieczeniem odgałęzienia do budynku | Złącze przelotowe zawierające zabezpieczenia odpływu oraz ochronniki przepięciowe I stopnia |
| LINIA ŁĄCZĄCA ZŁĄCZE Z GŁÓWNĄ ROZDZIELNICĄ W BUDYNKU (tzw. wewnętrzna linia zasilająca zwana w skrócie WLZ) | Linia wykonana jako czteroprzewodowa z przewodami wciągniętymi do rurki izolacyjnej (wspólny przewód neutralno-ochronny PEN) | 5 przewodów wciągniętych do rurki - rozdzielenie przewodów ochronnego PE i neutralnego N (ew. pozostawienie linii czteroprzewodowej i rozdzielenie przewodów PE i N przy rozdzielnicy głównej |
| GŁÓWNA ROZDZIELNICA (tablica w budynku) | Tablica z bezpiecznikami topikowymi (popularnie zwanymi korkami) oraz układem pomiarowym | Wymiana całej tablicy na wyposażoną w wyłączniki nadmiarowoprądowe i różnicowoprądowe, dodanie ochronników przeciwprzepięciowych II stopnia |
| Tablice bezpiecznikowe w lokalach niemieszkalnych | Tablice z bezpiecznikami topikowymi i układem pomiarowym | Wymiana tablicy i zainstalowanie zabezpieczeń jak powyżej |
| GŁÓWNA SZYNA WYRÓWNAWCZA ORAZ POŁĄCZENIA WYRÓWNAWCZE | brak | Zainstalowanie w piwnicy głównej szyny wyrównawczej oraz wykonanie połączeń wyrównawczych |
| PIONY LUB INDYWIDUALNE WEWNĘTRZNE LINIE ZASILAJĄCE POSZCZEGOLNE LOKALE (WLZ) | Wykonane przewodami z żyłami aluminiowymi lub przewodami z żyłami miedzianymi, których izolacja jest w złym stanie | Wymiana pionów lub wlz na nowe pięcioprzewodowe (230/400V) |
| PIONY LUB INDYWIDUALNE WEWNĘTRZNE LINIE ZASILAJĄCE POSZCZEGOLNE LOKALE (WLZ) | Wykonane przewodami z żyłami miedzianymi z izolacją w dobrym stanie (potwierdzoną pomiarem) | Jeżeli to możliwe wciągnięcie do rurek dodatkowego piątego przewodu, ew. wymiana całych pionów (patrz powyżej) |
| INSTALACJE ODBIORCZE W CZĘŚCI WSPÓLNEJ ORAZ W LOKALACH NIEMIESZKALNYCH | Wykonane przewodami z żyłami aluminiowymi lub przewodami z żyłami miedzianymi, których izolacja jest w złym stanie | Wymiana instalacji w obwodach jednofazowych na trójprzewodową oraz w trójfazowych na pięcioprzewodową |
| INSTALACJE ODBIORCZE W CZĘŚCI WSPÓLNEJ ORAZ W LOKALACH NIEMIESZKALNYCH | Wykonane przewodami z żyłami miedzianymi z izolacją w dobrym stanie (potwierdzoną pomiarem) | Jeżeli to możliwe wciągnięcie do rurek dodatkowego piątego przewodu, ew. wymiana całej instalacji |
| OSPRZĘT W CZĘŚCI WSPÓLNEJ ORAZ W LOKALACH NIEMIESZKALNYCH | Łączniki i gniazda wtyczkowe w złym stanie oraz gniazda bez styków ochronnych | Wymiana całego osprzętu, w tym wszystkich gniazd wtyczkowych na wyposażone w styk ochronny i w obudowie dostosowanej do miejsca zainstalowania |
Przebudowana instalacja elektryczna musi odpowiadać przepisom określonym w rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie oraz przywołanym w nim polskim normom.
W odniesieniu do instalacji w części wspólnej budynku wymienione akty prawne zawierają konkretne wymagania dotyczące poszczególnych fragmentów instalacji.
Większość budynków jest zasilana z sieci w układzie TN-C. Jest to sieć czteroprzewodowa, w której występuje wspólny przewód ochronno-neutralny PEN. Zgodnie z postanowieniami przepisów przywołanego wyżej rozporządzenia, wspólny przewód ochronno-neutralny w instalacji ułożonej na stałe powinien mieć przekrój żyły nie mniejszy niż 10 mm2 Cu lub 16 mm2 Al.
A zatem w całym budynku należałoby zastosować przewody PEN spełniające ten warunek, co w odniesieniu do instalacji odbiorczych prowadziłoby do nonsensownych sytuacji. W obwodach odbiorczych z żyłami fazowymi (L) o przekroju 1,5 lub 2,5 mm2 Cu przewód ochronno-neutralny (PEN) miałby przekrój 10 mm2 Cu.
Aby tego uniknąć, niezbędne jest stosowanie układów TN-S lub TN-C-S (pięcioprzewodowych). W obu tych przypadkach występuje rozdzielenie przewodu ochronno-neutralnego PEN na dwa niezależne przewody - przewód ochronny PE i przewód neutralny N.
Pozwala to również na likwidację szeregu niepożądanych zjawisktakich jak:
- możliwość pojawienia się napięcia fazowego (230 V) na metalowych obudowach odbiorników, w przypadku przerwania przewodu PEN;
- przepływu w przewodzie PEN prądów wyrównawczych wywołanych niesymetrią obciążeń, skutkujących pojawieniem się niekorzystnych dla odbiorników napięć w przewodzie PEN.
Rozdział przewodu ochronno-neutralnego PEN na dwa odrębne przewody w przypadku układu TN-C-S powinien nastąpić w złączu lub w głównej rozdzielnicy administracyjnej budynku. Punkt tego rozdziału musi być uziemiony dla utrzymywania potencjału ziemi na przewodzie ochronnym PE.
Przewód ochronny PE powinien być ponadto uziemiony także w innych możliwych punktach. Wielokrotne uziemianie przewodu PE zapewnia lepszą ochronę od porażeń oraz ogranicza asymetrię napięć podczas zwarć.
Instalacja w budynku powinna być wykonana w systemie TN-S, czyli jako pięcioprzewodowa w obwodach 400 V i trójprzewodowa w obwodach 230 V (w szczególnych przypadkach mogą występować inne systemy TT lub IT - sprawa leży w gestii miejscowego zakładu energetycznego).
W systemie TN-S wszystkie piony (rys. 1) oraz wewnętrzne linie zasilające (rys. 2) trójfazowe (400 V) muszą mieć 5 przewodów: 3 fazowe oznaczone L1, L2, L3, przewód neutralny oznaczony N oraz przewód ochronny oznaczony PE.
Rys. 1. Uproszczony schemat rozdziału energii w rozwiązaniu z pionami wspólnymi dla grup mieszkań: ZK – złącze kablowe, TA – część administracyjna rozdzielnicy głównej, LA – pomiar energii dla części wspólnej, TLG – część rozdzielnicy głównej dla zasilania lokali, L – pomiar energii dla lokalu, TL – rozdzielnica w lokalu, 1 – kablowe linie zasilające budynek; Fot. szkic autora
Rys. 2. Uproszczony schemat rozdziału energii w rozwiązaniu z indywidualnymi liniami (WLZ) dla poszczególnych mieszkań: ZK – złącze kablowe, TA – część administracyjna rozdzielnicy głównej, LA – pomiar energii dla części wspólnej, TLG – część rozdzielnicy głównej dla zasilania lokali, L1, L2 – pomiar energii dla lokalu, TL1, TL2 – rozdzielnice w lokalach, WLZ – wewnętrzne linie zasilające, 1 – kablowe linie zasilające budynek; Fot. szkic autora
Jeżeli rozdział przewodu PEN następuje w złączu, wszystkie rozdzielnice muszą mieć po 5 szyn (L1, L2, L3, N i PE). W przypadku punktu rozdziału umieszczonego w głównej rozdzielnicy budynku powinna ona być wyposażona w 4 szyny (L1, L2, L3 i PEN), a pozostałe rozdzielnice w 5 szyn. Przekroje przewodów pionów i linii zasilających dobiera się do aktualnego obciążenia.
W zależności od potrzeb poszczególne lokale mieszkalne mogą być zasilane jednofazowo (3 przewody) lub trójfazowo (5 przewodów) (rys. 3). W przewodzie ochronnym PE nie wolno umieszczać żadnych zabezpieczeń, ani też innych aparatów. Ciągłość przewodu PE decyduje m.in. o skuteczności ochrony od porażeń.
Rys. 3. Uproszczony schemat zasilania lokali mieszkalnych liniami jedno- i trójfazową, L1, L2, L3 przewody fazowe, N – przewód neutralny, PE – przewód ochronny, WN – wyłącznik nadmiarowy na odgałęzieniu od pionu; Fot. szkic autora
Na tablicach administracyjnych oraz w miejscach odgałęzień od pionów do lokali należy bezpieczniki topikowe zastąpić wyłącznikami nadmiarowo-prądowymi. W złączu budynku należy zainstalować ochronniki przepięciowe I stopnia, a na głównej tablicy administracyjnej ochronniki II stopnia lub aparaty zespolone I+II stopnia.
Po przebudowie linii zasilających i tablic administracyjnych należy przeprowadzić modernizację instalacji w pomieszczeniach użytkowanych wspólnie oraz w mieszkaniach i lokalach niemieszkalnych. Do części wspólnej należą klatki schodowe, garaże, piwnice, strychy itp. pomieszczenia.
Zmiany należy wprowadzić także w biurach użytkowanych przez zarządcę budynku i innych lokalach niemieszkalnych, jeżeli znajdują się w obiekcie. Dwuprzewodowe obwody jednofazowe (230 V) należy wymienić na trójprzewodowe, a czteroprzewodowe (230/400 V) na pięcioprzewodowe. Niezbędna jest również wymiana całego osprzętu łączników i gniazd wtyczkowych.
Wszystkie gniazda wtyczkowe muszą być wyposażone w styki ochronne. (por. tab. 3). Dostosowanie do nowych przepisów części wspólnej wymaga wykonania głównych połączeń wyrównawczych, tzn. połączenia ze sobą wszystkich metalowych rurociągów instalacyjnych, przewodu ochronnego instalacji elektrycznej oraz uziomów i zbrojeń budynku.
Główne połączenie wyrównawcze wykonuje się w pobliżu miejsca wprowadzenia rurociągów do budynków, zwykle w części podziemnej. Do wykonania tych połączeń stosuje się tzw. główną szynę wyrównawczą wyposażoną w szereg zacisków śrubowych.
Po wymianie pionów oraz ewentualnie instalacji w niektórych mieszkaniach powstaje sytuacja wymuszająca okresowe (do czasu wymiany instalacji we wszystkich mieszkaniach) połączenie w pionie przewodu neutralnego z przewodem ochronnym. Przewód ochronny będzie w ten sposób spełniał dwie funkcje.
Dla mieszkań z wymienioną instalacją będzie to przewód ochronny, a dla mieszkań ze starą (dwuprzewodową) instalacją przewód ochronno-neutralny. Z przewodem neutralnym pionu będą połączone tylko zmienione instalacje, tak jak to pokazano na schemacie (rys. 4).
Rys. 4. Pion po wymianie w sytuacji gdy tylko część lokali ma zmodernizowane instalacje wewnętrzne (wg Boczkowski „Wymagania techniczne dla instalacji elektrycznych niskiego napięcia w budynkach” – Dom Wydawniczy Medium 2008)
W trakcie prac modernizacyjnych należy pamiętać, że zgodnie z rozporządzeniem dotyczącym warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, liczniki pomiaru energii elektrycznej należy przenieść poza lokale mieszkalne i umieścić np. na klatkach schodowych w zamykanych szafkach dostępnych dla pracowników zakładu energetycznego, a niedostępnych dla osób postronnych.
W istniejących budynkach po przebudowie instalacji elektrycznych powinno być spełnione jeszcze jedno postanowienie zawarte w aktualnych przepisach. Zgodnie z nim powinna być zachowana odległość 2,8 metra od obrysu wbudowanej stacji transformatorowej do pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi, a więc i do lokali mieszkalnych.
Tymczasem w wielu budynkach istnieją wbudowane stacje usytuowane na parterze, a nad nimi mieszkania. Rozwiązaniem może być wystąpienie do dostawcy energii elektrycznej o postawienie obok budynku wolno stojącej stacji transformatorowej i likwidację stacji wbudowanej.
Wymiana instalacji elektrycznych w części wspólnej powinna łączyć się z unowocześnieniem oświetlenia pomieszczeń. Sprawie tej będzie poświęcony następny artykuł.
Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!
*Wykaz wybranych przepisów i norm
PRZEPISY
1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo Budowlane (tekst jednolity - Dz. U. z 2010 r. nr 243, poz. 1623 aktualizowany na bieżąco tekst jest dostępny na stronie : http://www.gunb.gov.pl/)
2. Ustawa z dn. 10 kwietnia 1997 r. - Prawo Energetyczne. (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. nr 89, poz. 625 z późniejszymi zmianami. Tekst ujednolicony w Biurze prawnym URE jest dostępny na stronie internetowej Urzędu: www.ure.gov.pl)
3. Ustawa z 17 maja 1989 r. - Prawo Geodezyjne i Kartograficzne. - Dz. U. nr 100 z 2000 r. poz. 1086; zmieniona 22 grudnia 2000 r. - Dz. U . nr 120 z
2000 r. poz. 1268)
4. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
(Dz. U. nr 75 z 2002 r., poz. 690; Dz. U. nr 33 z 2003 r., poz. 270; Dz. U. nr 109 z 2004 r., poz. 1156; Dz. U. nr 201 z 2008 r., poz. 1238; Dz. U. nr 228 z 2008 r., poz. 1514; Dz. U. nr 56 z 2009 r., poz. 461; Dz. U. nr 239 z 2010 r., poz.1597).
5. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną (Dz. U. z dnia 18 lipca 2007 r. nr 128, poz. 895) zmienione rozporządzeniem tegoż ministra z dn. 13 marca 2008 r. (Dz. U. z 2008 r. nr 53, poz. 318)
6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 r. w sprawie szczegółowego warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego
(Dz. U. nr 93 z 2007 r., poz. 623; Dz. U. nr 30 z 2008 r., poz. 178; Dz. U. nr 162 z 2008 r., poz. 1005)
7. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie efektywności energetycznej (Dz. U. nr 79 z 9 maja 2003 roku poz. 714)
8. Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 sierpnia 2007 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla sprzętu elektrycznego (Dz. U. nr 155 z 2007 r., poz. 1089).
9. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie wzorów: wniosku o pozwolenie na budowę, oświadczenia o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane i decyzji o pozwoleniu na budowę (Dz. U. nr 120, poz. 1127 oraz z 2004 r. nr 242, poz. 2421)
10. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r., w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz. U. nr 74 z 1999 r., poz. 836)
11. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz. U. nr 89 z 2003 r., poz. 828; Dz. U. nr 129 z 2003 r., poz. 1184; Dz. U. nr 141 z 2005 r., poz. 1189)
12.Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. nr 109 z 2010 r., poz. 719)
13. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 3 lipca 2003 r. w sprawie książki obiektu budowlanego (Dz. U. nr 120 z 2003 r. poz. 1134)
14. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego (Dz. U. Nr 202 z 2004 r., poz. 2072)
NORMY
1. PN-HD 60364-4-41:2009. Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 4-41: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa - Ochrona przed porażeniem elektrycznym.
2. PN-HD 60364-5-54:2010. Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 5-54: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego - Uziemienia, przewody ochronne i przewody połączeń ochronnych.
3. PN-EN 61140:2005. Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym - Wspólne aspekty instalacji i urządzeń.
4. PN-IEC 60364-4-443:1999. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych - Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa -Ochrona przed przepięciami - Ochrona przed przepięciami atmosferycznymi lub łączeniowymi.
5. PN-HD 60364-6:2008. Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 6 : Sprawdzanie.
6. Prenorma SEP P SEP-E-0002 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych - Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych - Podstawy planowania. Warszawa 2002.
