O grzejnikach c.o. prawie wszystko

Wymiana starych grzejników na nowe

Parametry wody w instalacji centralnego ogrzewania były kiedyś narzucane odpowiednimi przepisami, które nie uwzględniały jednak jej realnej temperatury. W sieciach cieplnych woda dochodząca do instalacji domowych nigdy nie osiągała temperatury 150/70°C, a mimo to takie parametry przyjmowano w obliczeniach. Dla konwektorów (obudowanych blachą stalowych rur z nałożonymi żeberkami) jako parametry zasilające przyjmowano 110/70°C, a dla instalacji z grzejnikami żeliwnymi - najpierw 95/70°C, później 90/70°C.

Warto tu je przypomnieć, ponieważ wiedza ta jest istotna przy wymianie starych grzejników na nowe. Przed zakupem grzejników najpierw bowiem powinno się ustalić, dla jakich parametrów wody instalacja była zaprojektowana (ustalić obliczeniową moc cieplną). Dopiero po tych ustaleniach można zacząć przeliczać moc starych grzejników na nowe. Podanie wydajności cieplnej dla różnych parametrów i typów grzejników nie jest możliwe - trzeba jej szukać w kartach katalogowych producentów. 

Najtrudniej znaleźć dane dotyczące grzejników żeliwnych członowych, a to właśnie one są najczęściej wymieniane na inne. Żeberko grzejnika żeliwnego nr 1 miało powierzchnię grzejną ok. 0,25 m² i moc cieplną 110 kcal/h (130 W), nr 4 zaś o powierzchni 0,48 m² - 200 kcal/h (230 W). Jeżeli nie dysponujemy żadnymi obliczeniami, przy doborze nowych grzejników możemy przyjąć podane wartości, dopasowując ich moc do parametrów, które będą zastosowane po wymianie instalacji. Nie zrobimy wtedy zbyt dużego błędu.

Rodzaje grzejników

Grzejniki żeliwne członowe

Nowoczesne grzejniki żeliwne nadal skręcane są z elementów, ale w niczym nie przypominają swoich poprzedników. Mają ciekawy kształt i niezwykłą dla tego materiału gładkość powierzchni. Stosunkowo mała pojemność wodna zapewnia doskonałą dynamikę pracy układu ogrzewania. Dobrze współpracują z kotłami kondensacyjnymi, są też najtrwalsze ze wszystkich dostępnych na rynku. Grzejniki te można wieszać lub ustawiać na specjalnych stojakach. A ponieważ można je malować na dowolny kolor, nie ma problemu z ich dopasowaniem do kolorystyki wnętrza.

Aluminiowe członowe

Zbudowane są z elementów odlanych ze stopu aluminium. Mają niezwykle gładką, łatwą do utrzymania w czystości powierzchnię, a dzięki niewielkiej masie właściwej aluminium - nieduży ciężar. Ich wadą są widoczne boczne podłączenia oraz niebezpieczeństwo powstania ogniw korozji w miejscu połączenia z innymi metalami, zwłaszcza z miedzią.

Standardowe grzejniki składają się z dziesięciu elementów o rozstawie osi od 350 do 800 mm, ale można je zamówić także ze znacznie większym rozstawem. Ponieważ elementy grzejnika są ze sobą skręcane, zwiększenie ich liczby nie stanowi problemu.

Grzejniki te można montować w instalacjach grzewczych zamkniętych lub otwartych, nisko- lub wysokotemperaturowych o temperaturze wody nie wyższej niż 95°C. W miejscach połączeń grzejników z mosiężną armaturą trzeba stosować specjalne teflonowe przekładki zapobiegające korozji. Aluminium jest dobrym przewodnikiem ciepła, dzięki czemu grzejniki szybko reagują na sygnały z układu regulacyjnego.

Stalowe członowe

Wyglądem przypominają grzejniki żeliwne, ale mają gładszą powierzchnię zewnętrzną, co ułatwia utrzymanie ich w czystości. Zgrzewane są z wytłaczanych fragmentów blachy i zwykle łączone w zestawy po pięć-dziesięć elementów. Cechują je, podobnie jak grzejniki żeliwne, małe opory przepływu wody, mogą więc być montowane zamiast nich w tradycyjnych, grawitacyjnych instalacjach centralnego ogrzewania. W niektórych modelach można zmieniać liczbę członów, a więc powiększać je lub zmniejszać, dodając jednak lub odejmując całe bloki, a nie pojedyncze człony.

Stalowe płytowe (panelowe)

Grzejniki stalowe płytowe, nazywane też panelowymi, są obecnie najpopularniejsze na rynku, gdyż ich niewątpliwe zalety wygrały w końcu z negatywnymi opiniami, jakie powstały o nich w latach 70., gdy usiłowano nimi zastąpić grzejniki żeliwne. Ich ówczesna konstrukcja ma się tak do obecnej, jak produkowana wtedy syrenka do obecnych samochodów.

Konstrukcja stalowych grzejników płytowych, oferowanych na polskim rynku przez kilkanaście firm krajowych i zagranicznych, oparta jest na podobnej zasadzie. Dwie wytłoczone w specjalnych prasach płyty stalowe są zgrzewane ze sobą, tworząc kanały przepływu wody grzewczej. Króćce przyłączne umożliwiają połączenie grzejników z instalacją centralnego ogrzewania i przepływ wody w utworzonych kanałach, jej wychłodzenie i powrót do instalacji. Odpowiednie łączenie ze sobą płyt pozwala tworzyć grzejniki także o dwóch lub nawet trzech płytach. Każda z płyt może mieć dodatkowo żeberka konwekcyjne zwiększające powierzchnię wymiany ciepła.

Aby określić jednoznacznie typ grzejnika, wprowadzono oznaczenia cyfrowe, stosowane przez większość producentów. Dla grzejnika jednopłytowego bez żeber konwekcyjnych jest to liczba 10, a z żebrami - 11. W ten sposób wiemy, że typ 21 to dwie płyty, ale tylko jedna z nich ma żebra konwekcyjne, a typ 33 to grzejnik zbudowany z trzech płyt i każda z nich ma na swojej powierzchni dodatkowe żebra.

Grzejniki płytowe różnią się także sposobem podłączenia do instalacji c.o. Gdy grzejnik zaopatrzony jest w cztery króćce przyłączne, umożliwiające połączenie go z instalacją z lewej lub prawej strony - korzystając ze specjalnej armatury lub bezpośrednio do pionów - nosi nazwę Kompakt, Klasik lub C. Natomiast nazwa Integra, VK lub Ventil określa grzejniki, które mają fabrycznie wbudowany specjalny zespół przyłączny z wmontowaną wkładką zaworową. Wkładka ta, współpracując ze specjalną głowicą termostatyczną zamontowaną na grzejniku, reguluje przepływ wody przez urządzenie. Jako rozwiązanie standardowe przyjęto montowanie takiego zespołu z prawej strony grzejnika, ale większość producentów dostarcza na zamówienie grzejniki z zespołem przyłącznym umieszczonym z lewej jego strony.

Niektóre firmy oferują też grzejniki płytowe z podłączeniem na środku grzejnika, z wkładką regulacyjną lub bez niej. Grzejniki z zespołem zintegrowanym są gotowe do przyłączenia przewodów od dołu (do instalacji rozprowadzonej pod podłogą) lub - po zastosowaniu odpowiednich kształtek - do rur ukrytych w ścianie. Dzięki takiemu rozwiązaniu instalacja rozprowadzająca wodę do grzejników jest niewidoczna w pomieszczeniu.

Grzejniki typu 11 i inne dwu- lub trzypłytowe mają dodatkowe obudowy boczne i kratkę górną podnoszącą ich walory estetyczne. Kolorem podstawowym grzejników jest biały - RAL 9010, czasem RAL 9019. Ale można także zamówić grzejniki w innych kolorach.

Niechęć do grzejników płytowych wynikała najczęściej ze złego lakierowania ich powierzchni zewnętrznej, a w związku z tym szybkiej korozji. Technologie lakierowania zostały jednak tak udoskonalone, że problem ten przestał praktycznie istnieć. Najczęściej stosowaną metodą zabezpieczania antykorozyjnego jest odtłuszczanie, fosfatyzowanie, następnie gruntowanie całego grzejnika i na końcu lakierowanie powierzchni zewnętrznych. Niektórzy producenci ciągle szukają nowego, lepszego sposobu gruntowania i tym samym jeszcze większej odporności grzejnika na korozję zewnętrzną.

Grzejniki konwektorowe

Wymiana ciepła między wodą a powietrzem odbywa się przez specjalnie skonstruowany wymiennik, najczęściej z rur miedzianych z gęsto nałożonymi aluminiowymi lamelami, umieszczony w dolnej części obudowy grzejnika. Większość ciepła jest przekazywana przez konwekcję. Aby konwektor miał dobrą wydajność, należy mu zapewnić wyższe parametry pracy niż w innych rodzajach grzejników. W pomieszczeniu ogrzewanym przez konwektory szybszy ruch powietrza powoduje czasem niekorzystny rozkład temperatury. Na suficie, nad grzejnikiem, mogą pojawić się ciemniejsze plamy.

Jak dobierać grzejniki

W budynkach, w których instalacje c.o. są zasilane przez nowoczesne kotły gazowe fabrycznie wyposażone w zawór bezpieczeństwa, ciśnienie nie przekracza 2,5 lub 3 barów (0,25 albo 0,3 MPa). Nie ma zatem potrzeby, by grzejniki musiały wytrzymywać wyższe ciśnienie. Ważniejsza jest temperatura obliczeniowa wody grzejnej. Więcej na temat pisaliśmy w numerze 4/2010 „Administratora" (Modernizacja instalacji centralnego ogrzewania. Wymiana instalacji), zwracając uwagę na konieczność przeliczenia wymienianej instalacji i dopasowania parametrów jej pracy do nowych warunków.

Nie ma grzejników idealnych do każdej instalacji czy budynku. Dlatego ważne jest, aby przy wyborze pamiętać o pewnych ograniczeniach w ich zastosowaniu:

• Nie powinno się montować konwektorów w instalacji pracującej z kotłem kondensacyjnym, ponieważ osiągają one podaną moc cieplną przy temperaturze wyższej niż temperatura pracy kotła kondensacyjnego (kondensacja pary wodnej w spalinach następuje przy temperaturze niższej niż 57°C).
• Aby być w zgodzie z polskimi przepisami, nie należy łączyć grzejników aluminiowych z instalacją miedzianą (ze względu na zagrożenie korozją elektrochemiczną). U naszych zachodnich sąsiadów jest to dopuszczalne, ale pod pewnymi warunkami. O możliwości instalowania produkowanych przez siebie grzejników aluminiowych w instalacjach z miedzi zapewniają też niektóre firmy. Domieszki krzemu, miedzi, żelaza czy niklu do stopów aluminium, z którego produkuje się dzisiaj grzejniki „aluminiowe", sprawiają bowiem, że ich trwałość i walory użytkowe są znacznie lepsze niż dawniej.
• W nowych instalacjach c.o. należy stosować jednorodne grzejniki, ponieważ wtedy łatwiej regulować całą instalację. W modernizowanych, obok grzejników żeliwnych, można np. zamontować stalowe płytowe. Wprawdzie ich charakterystyka jest inna, ale nie wyklucza wspólnej pracy.
• Lepiej unikać łączenia grzejników aluminiowych z grzejnikami z innych materiałów.
• Należy też unikać instalowania grzejników stalowych płytowych w pomieszczeniach o dużej wilgotności (ze względu na niebezpieczeństwo korozji), choć przy obecnym sposobie zabezpieczania ich powierzchni jest to znacznie mniej niebezpieczne niż dawniej.

Jak podłączyć grzejniki do instalacji?

O wyborze sposobu zasilania grzejników decydują: sposób rozprowadzenia instalacji, względy estetyczne i finansowe. Do instalacji c.o. rozprowadzonej w podłodze montuje się zwykle grzejniki zasilane od dołu, a do prowadzonych w ścianach - z boku. Grzejniki płytowe (kompakty), żeliwne członowe lub aluminiowe można łączyć z instalacją z lewej lub prawej strony (górą zawsze zasilenie, dołem powrót) - za pomocą specjalnej armatury albo bezpośrednio do pionów.

O tym trzeba pamiętać

Ilość oddanego przez grzejnik ciepła zależy od temperatury wody wpływającej do grzejnika, jej wychłodzenia i temperatury powietrza w pomieszczeniu. W zależności od temperatury zasilenia i powrotu grzejniki będą miały inną moc cieplną i dlatego nie wolno porównywać mocy grzejników przy różnych parametrach wody.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!