Prawo a podzielniki ciepła w budynkach wielolokalowych

Wyróżniamy następujące typy podzielników:

• najprostszy – działający na zasadzie odparowania cieczy (zwany wyparkowym albo cieczowym – w tej kategorii wyróżniamy podzielniki ampułkowe oraz kapilarne),
• elektroniczny z jednym czujnikiem temperatury (grzejnika),
• elektroniczny z dwoma czujnikami temperatury (grzejnika i powietrza w pomieszczeniu).

Pierwsza z wymienionych kategorii to podzielniki prostsze konstrukcyjnie, które wskazują ilość odparowanych „działek” cieczy. Przy podzielnikach ampułkowych występuje konieczność wymiany ampułki co 12 miesięcy.

Podzielniki kapilarne stanowią ich odmianę, z kapilarą zamiast ampułki z cieczą. Umożliwia to lepszą relację między obudową podzielnika a kapilarą, a przede wszystkim - pozwala na montaż podzielnika w poziomie (np. w grzejnikach łazienkowych).

Elektroniczne podzielniki mają czujniki mierzące temperaturę grzejnika, a dwuczujnikowe mogą dodatkowo zmierzyć temperaturę powierzchni grzejnika i obliczyć temperaturę pomieszczenia przy użyciu z dwóch precyzyjnych czujników.

Mają też opcję rejestracji temperatur komfortu cieplnego, a mnogość rejestrowanych danych i radiowy odczyt wraz z możliwością odczytu przez złącze optyczne sprawiają, że uznaje się je za najbardziej zaawansowane urządzenia tego typu. Należy jednak pamiętać, że i w tej grupie mamy do czynienia z różnymi ich typami konstrukcyjnymi, z których każdy ma odmienne właściwościach.

Wady i zalety

Podzielnik kosztów jest prosty i tani, ale rozliczenia w oparciu o jego wskazania mają sporo wad. Przede wszystkim – nie jest on urządzeniem pomiarowym! Co prawda w związku z tym nie wymaga legalizacji, ale też oznacza to, że dokładność, jakiej możemy się po nim spodziewać, jest daleka od ideału.

Poza tym metodologia rozliczeń przy zastosowaniu podzielników jest dla wielu użytkowników niezrozumiała i często bywa kwestionowana. Do rozliczenia, oczywiście, konieczny będzie ciepłomierz dla grupy odbiorców. Często popełnia się błąd polegający na rozliczaniu zbyt wielu odbiorców z jednego licznika.

Natomiast niepodważalną zaletą nagrzejnikowych podzielników kosztów jest to, że umożliwiają one zintegrowanie wpływu rozmaitych, zmiennych w czasie, parametrów, a to dzięki rejestracji średniej temperatury powierzchni grzejnika.

Podzielniki kosztów będą więc jeszcze długo pełnić swoją funkcję, ponieważ w wielu budynkach sposób rozprowadzenia ciepła nie pozwala na racjonalne instalowanie indywidualnych ciepłomierzy.

Podzielniki a przepisy prawa

Treść § 136 Rozporządzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, wskazuje na obowiązek wyposażenia poszczególnych lokali w urządzenia do indywidualnego pomiaru ciepła (podzielniki), jednakże obowiązek ten dotyczy obiektów powstałych po dacie wejścia w życie tegoż rozporządzenia, co oznacza budynki stosunkowo nowe.

W przypadku budynków powstałych wcześniej, § 2 pkt 2 rozporządzenia umożliwia inne rozwiązania w zakresie określonych w nim wymagań.

Zgodnie z treścią art. 45a ust. 6 Ustawy – Prawo energetyczne, w sytuacji, gdy jedynym odbiorcą paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, dostarczanych do danego obiektu, jest właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego, to odpowiada on za rozliczanie na poszczególne lokale całkowitych kosztów zakupu ciepła.

Zgodnie z art. 45a ust. 9, właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego dokonuje wyboru metody rozliczania całkowitych kosztów zakupu ciepła na poszczególne lokale mieszkalne i użytkowe w tym budynku

Firma, która zainstalowała nagrzejnikowe podzielniki kosztów i rozlicza koszty zużycia ciepła do ogrzewania na podstawie ich wskazań (jeśli zarządca budynku wybrał taką metodę rozliczeń), jest wykonawcą zawartych w regulaminie ustaleń na podstawie zawartej umowy.

Wybór podzielników kosztów powoduje powstanie po stronie zarządcy lub właściciela szczególnego obowiązku staranności w ich wykorzystaniu. Warto podkreślić, że konstrukcja tych urządzeń nie jest określona szczegółową dokumentacją. Nie ma żadnych parametrów, które powinny spełniać, ani umocowań prawnych, poza ogólnymi przepisami zawartymi w normie PN-EN834.

Poza tym warto przypomnieć, że podzielniki nie rejestrują ilości zużytego na ogrzewanie ciepła. Ich funkcją jest tylko podział kosztu dostarczonej do budynku energii cieplnej na poszczególnych użytkowników lokali. To powoduje, że powinni oni być wyposażeni w jeden typ podzielników.

Podzielniki nie mierzą żadnej wielkości fizycznej, a przyrost ich wskazań (niemianowane działki) zależy od tego, jaką temperaturę ma powierzchnia grzejnika w miejscu instalacji podzielnika i przez ile czasu grzejnik oddaje ciepło. Zwalnia to z obowiązku ich prawnej kontroli metrologicznej, czyli zatwierdzenia typu i legalizacji.

Podzielniki nie uwzględniają także ciepła dostarczanego przez piony grzewcze i ciepła, jakie przenika z sąsiednich lokali. Czasami w związku z tym nie notuje się wskazań zużycia ciepła w części lokali, a w innych z kolei - notuje się zawyżone jego ilości.

Sposób rozliczania kosztów ciepła zgodnie z jego zużyciem w lokalach

Dostawca ciepła (operator sieci ciepłowniczej) obciąża zarządcę budynku opłatą za dostarczone ciepło. Składa się ona z dwóch grup kosztów:

• kosztów stałych, które nie zależą od ilości rzeczywiście pobranego ciepła, wynikają natomiast z mocy zamówionej i opłat stałych na rzecz dostawcy ciepła;
• kosztów zmiennych, które wynikają z ilości ciepła rzeczywiście pobranego do ogrzewania budynku oraz kosztów przesyłu tego ciepła do budynku.

Wykazane na fakturze dostawcy ciepła koszty stałe, niezależne od zużycia, zarządca budynku dzieli pomiędzy użytkowników lokali, za kryterium podziału przyjmując ich powierzchnię użytkową. Do tych kosztów dolicza się część kosztów zmiennych.

Jak wielką? Ustala to również zarządca budynku za pomocą wskaźnika procentowego. Stanowi ona koszty ogrzewania powierzchni z których korzystają wspólnie wszyscy użytkownicy lokali w danym obiekcie - chodzi tu o korytarze, klatki schodowe czy pomieszczenia techniczne.

Suma kosztów stałych, wynikających z faktur dostawcy i części kosztów zmiennych, przeznaczonych do ogrzania części wspólnych, stanowi koszty niezależne od zużycia w lokalach w danym budynku. Zarządca budynku, zakładając, że koszty niezależne od zużycia będą na poziomie np. 30%, ustala je na minimalnym dopuszczalnym poziomie. Z reguły bowiem oscylują one wokół 50%, co ma racjonalne uzasadnienie w postaci dbałości o właściwą eksploatację budynku i poszczególnych jego lokali.

Pozostałą część kosztów zmiennych, zależnych od zużycia, dzieli się według wskazań podzielników kosztów zainstalowanych na grzejnikach w lokalach.

Jak ustala się liczbę jednostek zużycia ciepła?

Ilość ciepła oddawanego przez grzejnik jest proporcjonalna do różnicy pomiędzy temperaturą średnią powierzchni grzejnika a temperaturą w ogrzewanym pomieszczeniu, a także do wielkości powierzchni zainstalowanego w tym pomieszczeniu grzejnika.

Średnia temperatura powierzchni grzejnika zależy od temperatury dopływającej do niego wody grzejnej i ilości tej wody, jaka przepływa przez niego. Temperatura wody grzejnej dopływającej do grzejnika regulowana jest centralnie w węźle ciepłowniczym (lub w kotłowni) – dostosowuje się ją do panującej właśnie temperatury zewnętrznej w otoczeniu budynku. Nazywamy to regulacją pogodową.

Do konkretnego grzejnika, z powodu schłodzenia w przewodach doprowadzających, trafia jednak woda o nieco niższej temperaturze. Ilość przepływającej przez grzejnik wody reguluje użytkownik lokalu, nastawiając ręcznie zawór termostatyczny tak, aby otrzymać oczekiwaną przez siebie temperaturę wewnętrzną w danym pomieszczeniu.

Nagrzejnikowy podzielnik kosztów ogrzewania to urządzenie rejestrujące w sposób ciągły temperaturę powierzchni grzejnika. Po upływie sezonu ogrzewczego można na nim odczytać liczbę tak zwanych jednostek wskazywanych. Dla dwóch lub więcej grzejników, których średnia temperatura powierzchni w danym okresie jest taka sama, liczba jednostek wskazywanych również będzie jednakowa.

Aby ustalić, ile ciepła oddał konkretny grzejnik, liczbę jednostek wskazywanych mnoży się przez współczynnik oceny danego grzejnika. Współczynniki oceny poszczególnych rodzajów, typów i wielkości grzejników ustalane są w badaniach laboratoryjnych.

Wiedzę na ten temat mają firmy obsługujące systemy rozliczeń na podstawie wskazań podzielników kosztów. Mnożąc liczbę jednostek odczytaną na podzielniku przez współczynnik oceny grzejnika, na którym ten podzielnik się znajduje, poznajemy liczbę jednostek zużycia.

Wszystkie jednostki zużycia z grzejników w danym lokalu dodaje się do siebie. Otrzymany wynik jest mnożony przez współczynnik wyrównawczy, przypisany do danego lokalu. Otrzymuje się w ten sposób liczbę obliczeniowych jednostek zużycia dla danego lokalu. Obliczeniowe jednostki zużycia z poszczególnych lokali są potem sumowane w skali całego budynku.

Opłatę za zużyte ciepło, przeznaczoną do podziału według wskazań nagrzejnikowych podzielników kosztów, dzieli się więc przez łączną sumę obliczeniowych jednostek zużycia w całym budynku.

Dzięki temu ustalony zostaje koszt jednej jednostki obliczeniowej zużycia w budynku. Koszt ten wyrażony jest w złotówkach. Należy podkreślić, że nie informuje on o ilości ciepła, która jest do niego przypisana.

Liczba obliczeniowych jednostek zużycia dla danego lokalu, pomnożona przez ustalony dla całego budynku koszt jednej jednostki obliczeniowej zużycia, stanowi koszt zużycia ciepła, jakim zarządca budynku obciąża użytkownika tego lokalu.

Tak działa system rozliczania indywidualnych kosztów ogrzewania, jeśli wszystkie grzejniki w lokalach są wyposażone w podzielniki. Trzeba w tym miejscu dodać, że system rozliczeń oparty na wskazaniach podzielników kosztów działa w sposób założony tylko wtedy, gdy we wszystkich lokalach w danym budynku zamontowano grzejniki tego samego typu i są one wyposażone w podzielniki kosztów jednakowego rodzaju i typu.

W instalacji centralnego ogrzewania, w której są grzejniki różnych rodzajów i typów, nie można poprawnie wprowadzić systemu rozliczania kosztów ogrzewania na podstawie wskazań nagrzejnikowych podzielników kosztów.

Samowolny demontaż cieczowych podzielników kosztów, które znajdują się na grzejnikach, przed ich wymianą, stanowi naruszeniem zasad obowiązujących przy zależnym od zużycia rozliczaniu kosztów ogrzewania.

Taka wymiana powinna mieć miejsce po uprzednim uzyskaniu zgody zarządcy budynku! Trzeba pamiętać też o tym, że przedstawiciel firmy rozliczającej przed demontażem musi mieć możliwość ich odczytu.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!