Dźwigi w budynkach wielolokalowych – serwis i modernizacja

Zgodnie z definicją, dźwig osobowy to urządzenie stosowane do pionowego przemieszczania osób, posiadające napęd elektryczny lub hydrauliczny; przemieszczane osoby znajdują się w kabinie, poruszającej się wzdłuż sztywnych prowadnic pionowych (lub nachylonych w stosunku do pionu pod niewielkim kątem) zazwyczaj w szybie dźwigowym; urządzenie obsługuje przystanki („piętra”).

Główny parametr charakteryzujący dźwigi osobowe – to udźwig w kilogramach, który jest ściśle powiązany z powierzchnią kabiny i liczby osób. I tak np. dla udźwigu 630 kg maksymalna liczba osób, która może wsiąść do windy, wynosi 8. W dźwigach osobowych udźwig nominalny jest równy udźwigowi obliczeniowemu, wynikającemu z obciążenia kabiny maksymalną liczbą osób.

Nie należy zapominać, że w budynku mieszkalnym wielorodzinnym i w innych budynkach, w których istnieje obowiązek instalacji dźwigu osobowego, należy zapewnić dojazd z poziomu terenu i dostęp na wszystkie kondygnacje użytkowe osobom niepełnosprawnym. W przypadku, w którym szyb dźwigowy jest wbudowany lub przybudowany do istniejącego budynku, można usytuować drzwi przystankowe na poziomie spocznika międzypiętrowego. Należy zadbać przy tym o dostęp do kondygnacji użytkowej osobom niepełnosprawnym.

Warto także wiedzieć, że zgodnie z Warunkami Technicznymi Budynków, co najmniej jeden z dźwigów służących komunikacji ogólnej w budynku z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi, a także w każdej wydzielonej w pionie, odrębnej części (segmencie) takiego budynku, powinien być przystosowany do przewozu mebli, chorych na noszach i osób niepełnosprawnych.

Rodzaje dźwigów osobowych

Dźwigi osobowe mogą współdzielić funkcję z dźwigami towarowymi. Mówimy wtedy o windach osobowo-towarowych. Ze względu na rodzaj napędu, dźwigi osobowe podzielić można na:

• elektryczne – nazywane także linowymi, w których ruch dźwigu zapewnia wciągarka napędzana silnikiem elektrycznym. Są to także urządzenia bębnowe z napędem wykonywanym w postaci cięgien nawijanych na bęben oraz cierne – z napędem realizowanym za pomocą sprzężenia ciernego pomiędzy cięgnem a kołem ciernym zespołu napędowego;
• hydrauliczne – napędzane za pomocą pompy hydraulicznej. W tym przypadku – biorąc pod uwagę rodzaj przeniesienia napędu – zastosowanie znajduje napęd bezpośredni i napęd pośredni.

Parametry dźwigu osobowego

W rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, znajduje się zapis, zgodnie z którym parametry techniczno-użytkowe dźwigów muszą być ustalone z uwzględnieniem przeznaczenia budynku, a także jego wysokości oraz liczby i rodzaju użytkowników.

Zapoznaj się z zasadami dozoru technicznego dla wind osobowych >>

Ważne jest, aby kabina dźwigu osobowego dostępna dla osób niepełnosprawnych miała szerokość nie mniejszą niż 1,1 m i długość 1,4 m. Konieczne są także poręcze zainstalowane na wysokości 0,9 m, a także tablica przyzywowa zawieszona na wysokości od 0,8 do 1,2 m, w odległości nie mniejszej niż 0,5 m od naroża kabiny, z dodatkowym oznakowaniem dla osób niewidomych i informacją głosową.

Do dźwigu dostęp powinien być zapewniony z każdej kondygnacji, poza nadbudowanymi oraz powstałymi na skutek adaptacji strychu na cele mieszkaniowe.

Różnica poziomów podłogi kabiny dźwigu, który zatrzymuje się na kondygnacji użytkowej i posadzki tej kondygnacji przy wyjściu z dźwigu nie powinna być większa niż 0,02 m.

Co istotne, pod szybami dźwigowymi nie można prowadzić dróg komunikacyjnych ani umieszczać pomieszczeń przeznaczonych na pobyt stały, chyba, że strop pod szybem dźwigu jest w stanie wytrzymać obciążenie zmienne o wartości nie mniejszej 5000 N/m2 (§ 199 WT), a pod trasą jazdy przeciwwagi znajduje się filar oparty na stałym podłożu lub gdy przeciwwaga wyposażona jest w chwytacze.

Nie należy także zapominać o tym, że odległość pomiędzy zamkniętymi drzwiami przystankowymi dźwigu a przeciwległą ścianą lub inną przegrodą musi wynosić nie mniej niż 1,6 m (dla dźwigów osobowych), 1,8 m (dla dźwigów towarowych) oraz 3 m (dla dźwigów szpitalnych i towarowych).

Instalacja dźwigu i zgoda na eksploatację

Wielu zarządców budynków starej tkanki miejskiej decyduje się na wyposażenie ich w windy. Najczęściej są one montowane na zewnątrz budynku, ale jeśli konstrukcja budynku na to pozwala, windy montowane są także wewnątrz. Dostępne na rynku samonośne szyby zintegrowane z dźwigiem powodują, że nie ma potrzeby ingerowania w konstrukcję budynku. Urządzenia tego typu osiągają prędkość do 0,6 m/s, wysokość podnoszenia do 30 m a udźwig do 675 kg. Maksymalna liczba osób to 9.

W przypadku nowych budynków inwestorzy mają znacznie więcej możliwości w zakresie zabudowy dźwigu osobowego. Do niskich i średnio niskich budynków wybrać można ekonomiczny dźwig, a do wysokich – wysokowydajny.

Nowe windy należy zgłosić do objęcia dozorem technicznym, składając pisemny wniosek i adresując go do właściwego terenowo oddziału Urzędu Dozoru Technicznego. Oprócz wniosku, należy złożyć dwa komplety dokumentacji rejestracyjnej w języku polskim dla każdego ze zgłaszanych urządzeń.

Z chwilą, gdy właściwy dla sprawy inspektor zweryfikuje dokumentację, umawia się na termin i miejsce przeprowadzenia badań technicznych oraz przedstawia wymagania odnośnie sposobu przygotowania urządzenia do inspekcji zgodnie z warunkami technicznymi dozoru technicznego.
Należy pamiętać o właściwym przygotowaniu urządzenia do badań. Dźwig musi być całkowicie zmontowany, sprawny technicznie i przygotowany do eksploatacji, zgodnie z warunkami określonymi w rozporządzeniu i instrukcji eksploatacji. Administracja ma obowiązek zapewnić inspektorowi bezpieczne warunki wykonania badań. Powinna przygotować miejsce badania oraz niezbędne przyrządy i obciążenia.

Co istotne, inspektor ma prawo odmówić wykonania czynności dozoru technicznego w przypadku wystąpienia niewłaściwych warunków do ich przeprowadzenia, a w szczególności:

• niedostatecznego stanu przygotowania urządzenia technicznego do badania,
• niewłaściwego oświetlenia lub występowania oparów utrudniających widoczność,
• przekroczenia dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy lub dopuszczalnej granicy niskich i wysokich temperatur.

Badania urządzenia przeprowadzane u eksploatującego są wykonywane w obecności osób odpowiedzialnych za budynek z ramienia Administracji oraz konserwatora, który powinien posiadać odpowiednie zaświadczenia kwalifikacyjne uprawniające do konserwacji dźwigów osobowych.
Efektem prawidłowo przeprowadzonego badania jest protokół oraz decyzja zezwalająca na eksploatację. Następnie, za pośrednictwem poczty, użytkownik otrzyma księgę rewizji oraz rachunek za wykonane badanie, uwzględniającą ewentualne koszty dojazdu inspektora do urządzenia.

Urządzenie zostanie zarejestrowane w ewidencji właściwego terenowo oddziału UDT.

Więcej o windach osobowych przeczytasz w naszym bezpłatnym e-booku. Pobierz teraz >>

Instalując dźwig w budynku warto nawiązać kontakt z firmą, która zajmuje się projektowaniem i wdrażaniem urządzeń tego typu. Warto powierzyć jej kompleksowo zadania – począwszy od przygotowania wystąpienia o warunki zabudowy, poprzez opracowanie projektu oraz montaż urządzenia, kończąc na odbiorze dźwigu przez Urząd Dozoru Technicznego.

Dźwig osobowy – rodzaje badań

Badania techniczne dźwigów osobowych to jeden z obowiązków spoczywających na administratorach budynków wielorodzinnych wyposażonych w windy. W trakcie eksploatacji urządzenia techniczne podlegają następującym badaniom:

• okresowym – przeprowadzane są na urządzeniach, które podlegają pełnemu dozorowi, w terminach określonych dla danego rodzaju urządzenia.Badanie okresowe wykonywane jest w trakcie eksploatacji. Mają na celu stwierdzenie, czy zrealizowane zostały zalecenia zamieszczona w protokole z poprzedniego badania, czy nie powstały uszkodzenia lub zmiany stanu dźwigu, które mogą wpływać na bezpieczeństwo użytkowników i czy urządzenie jest wyposażone w niezbędne zabezpieczenia i elementy ochronne oraz czy pracują prawidłowo.
  • Inspektor sprawdza także, czy na dźwigu zamieszczone zostały prawidłowo napisy ostrzegawcze i czy informacje oraz instrukcje są czytelne.
  • Zadaniem kontrolera jest także dokonanie oceny, czy dźwig nie wymaga przeprowadzenia naprawy. Podczas badania okresowego organ właściwej jednostki dozoru technicznego sprawdza także księgi rewizyjne i dziennik konserwacji, protokoły pomiarów oraz zaświadczenia kwalifikacyjne konserwującego lub obsługującego windę, jeżeli uczestniczy w badaniu. Zakres badania okresowego urządzenia obejmuje oględziny windy w miejscach dostępnych, a także przeprowadzenie prób funkcjonowania dźwigu w zainstalowanej wersji montażowej z obciążeniem wystarczającym do stwierdzenia, że sterowanie i ruchy robocze windy, mechanizmy, urządzenia zabezpieczające i urządzenia ochronne działają prawidłowo.
• doraźnym eksploatacyjnym – wykonuje się go w terminach wynikających z bieżących potrzeb. Często powodem badania jest wykonanie modernizacji lub naprawy, a także wymiana elementu, przy czym zakres i sposób przygotowania urządzenia ustala organ właściwej jednostki dozoru technicznego, w zależności od okoliczności uzasadniających jego przeprowadzenie.Precyzując, badanie doraźne eksploatacyjne przeprowadza się na pisemny wniosek eksploatującego po wymianie cięgien nośnych, urządzeń chwytających, zespołu napędowego lub elementów zespołu napędowego działającego na zasadzie sprzężenia ciernego, urządzeń zabezpieczających, w szczególności ogranicznika prędkości, urządzeń chwytnych, ogranicznika obciążenia lub systemu ryglowania drzwi przystankowych, po naprawie konstrukcji nośnej urządzenia lub jej elementów i w końcu po modernizacji uzgodnionej z organem właściwej jednostki dozoru technicznego.
  • Celem badania doraźnego eksploatacyjnego jest potwierdzenie, że dokonana naprawa, modernizacja, demontaż i ponowny montaż na nowym miejscu pracy lub wymiana elementu, nie mają wpływu na bezpieczną eksploatację urządzenia.
  • Zakres badania doraźnego eksploatacyjnego urządzenia obejmuje co najmniej sprawdzenie księgi rewizyjnej dźwigu i dziennika konserwacji, protokołów pomiarów, o których mowa w § 4 ust. 3 pkt 4, zaświadczeń kwalifikacyjnych konserwującego lub obsługującego dźwig, jeżeli uczestniczą w badaniu, dokumentacji uzupełniającej, o której mowa w § 4 ust. 3, prawidłowości zainstalowania i przeznaczenia dźwigu, zgodnie z instrukcją jego eksploatacji oraz przeprowadzenie prób funkcjonowania dźwigu w zainstalowanej wersji montażowej, z obciążeniem wystarczającym do stwierdzenia, że sterowanie i ruchy robocze dźwigu, mechanizmy i urządzenia zabezpieczające i ochronne działają prawidłowo. Zdarza się przy tym, że z organem właściwej jednostki dozoru technicznego ustalony jest inny zakres badania.
• doraźnego powypadkowego lub poawaryjnego – to badania, które przeprowadza się po zagrażającym bezpieczeństwu uszkodzeniu dźwigu lub po nieszczęśliwym wypadku związanym z windą. Badania mają na celu ustalenie przyczyn zdarzenia i sprawdzenie stanu technicznego dźwigu.
  Tego typu badanie organ właściwej jednostki dozoru technicznego przeprowadza po otrzymaniu zawiadomienia lub informacji dotyczących niebezpiecznego uszkodzenia lub nieszczęśliwego wypadku związanych z eksploatacją windy.

Pozytywne przejście kontroli jest potwierdzane naklejką dopuszczającą urządzenie do eksploatacji na kolejne okresy.

Resurs i niezbędne przeglądy

Resurs – to inaczej parametry graniczne stosowane do oceny i identyfikacji stanu technicznego, określone na podstawie liczby cykli pracy i stanu obciążenia UTB w założonym okresie eksploatacji z uwzględnieniem rzeczywistych warunków użytkowania. Zdarza się, że dla danego dźwigu te parametry nie zostały określone lub nie są znane. W takim przypadku resurs określa się na podstawie aktualnego stanu wiedzy technicznej i dobrej praktyki inżynierskiej.

W przypadku przekroczenia resursu dźwigu, administracja przeprowadza ocenę stanu technicznego dźwigu lub zleca jej przeprowadzenie.

Obowiązki w zakresie wykonywania niezbędnych pomiarów spoczywają jednak przede wszystkim na barkach konserwatora.

Zgodnie z § 9.1. Rozporządzenia Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 30 października 2018 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego, do konserwującego należy – obok oczywistego przestrzegania instrukcji eksploatacji dźwigu – wykonywanie przeglądów konserwacyjnych dźwigu w terminach i zakresach określonych w tejże instrukcji. Chodzi tu przede wszystkim o sprawdzanie stanu technicznego mechanizmów napędowych, układów hamulcowych oraz cięgien nośnych i ich zamocowań. Konserwator musi także kontrolować działanie urządzeń zabezpieczających i ograniczników ruchowych, działanie urządzeń sterujących, sygnalizacyjnych i oświetleniowych oraz prawidłowość obsługi dźwigu.

Konserwator zobowiązany jest także do przeprowadzania, nie rzadziej niż raz na 12 miesięcy (jeżeli w instrukcji eksploatacji nie ustalono innych terminów), przeglądu: konstrukcji nośnej, w szczególności połączeń rozłącznych i nierozłącznych, toru jezdnego, instalacji ochrony przeciwporażeniowej oraz uziemień roboczych i odgromowych (jeśli takowe są zamontowane). Co oczywiste, zadaniem konserwatora jest usuwanie usterek oraz innych nieprawidłowości w działaniu dźwigu. Wszelkie wykonane przez konserwatora czynności dotyczące dźwigu powinny być odnotowane w dzienniku konserwacji wraz z danymi osoby naprawiającej, w tym z numerem jej zaświadczenia kwalifikacyjnego. Notatka powinna zawierać także datę przeglądu, stan licznika roboczogodzin lub cyklu pracy dźwigu.

Dowiedz się co robić, gdy w budynku nie ma windy >>

Warto pamiętać

Przed podjęciem decyzji o budowie dźwigu osobowego, administrator powinien zapoznać się przede wszystkim z ograniczeniami wynikającymi z przepisów prawa, w tym Prawa budowlanego oraz przepisów dotyczących ochrony przeciwpożarowej. W przypadku, w którym dom wielorodzinny posiada wspólnotę mieszkaniową, na taką inwestycję zgodę muszą wyrazić wszyscy właściciele lokali.

Budowa windy wymaga sporządzenia dokumentacji, na podstawie której administracja otrzyma stosowne zezwolenia. Niektóre dokumenty powinny być sporządzone przez architekta z uprawnieniami konstruktora. Dokumentem, od którego należy rozpocząć, są warunki zabudowy.

Współcześnie windy muszą być zaprojektowane w sposób uwzględniający wymagania osób niepełnosprawnych. To oczywiście rola producenta dźwigów, ale administracja nie powinna również zapominać o zapewnieniu dostępu do wind osobom niepełnosprawnym. Warto pamiętać, że mówimy nie tylko o osobach poruszających się o kulach lub na wózku, ale także o osobach niewidzących, a także głuchych.

Problem pojawia się zwłaszcza wtedy, kiedy administrator decyduje się na rozwiązanie polegające na dobudowaniu szybu do klatki schodowej. W takiej konfiguracji przystanki zlokalizowane są na półpiętrach, co oznacza, że lokale nie są na tym samym poziomie, na którym znajduje się wejście do dźwigu.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!