Organizacja ruchu na drogach dojazdowych do nieruchomości

W większości przypadków dojazd do nieruchomości będzie stanowił drogę wewnętrzną. Drogami wewnętrznymi wg art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, zwanej dalej „UDP”, są drogi, drogi rowerowe, parkingi oraz place przeznaczone do ruchu pojazdów, niezaliczone do żadnej z kategorii dróg publicznych i niezlokalizowane w pasie drogowym tych dróg są drogami wewnętrznymi. Budowa, przebudowa, remont, utrzymanie, ochrona i oznakowanie dróg wewnętrznych oraz zarządzanie nimi należy do zarządcy terenu, na którym jest zlokalizowana droga, a w przypadku jego braku – do właściciela tego terenu. Natomiast oznakowanie połączeń dróg wewnętrznych z drogami publicznymi oraz utrzymanie urządzeń bezpieczeństwa i organizacji ruchu, związanych z funkcjonowaniem tych połączeń, należy do zarządcy drogi publicznej.

Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym¹, zwana dalej „PRD”, określa zasady ruchu na drogach publicznych, w strefach zamieszkania oraz w strefach ruchu.² Drogą publiczną jest droga zaliczona na podstawie niniejszej ustawy do jednej z kategorii dróg, z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych.³ Przepisy PRD stosuje się ponadto do ruchu odbywającego się w innych miejscach w zakresie koniecznym dla uniknięcia zagrożenia bezpieczeństwa osób, a także w zakresie wynikającym ze znaków i sygnałów drogowych.⁴ Innymi słowy przepisy PRD mogą być stosowane także poza drogami publicznymi, strefami ruchu i strefami zamieszkania, ale takie miejsca powinny być „ogólnie dostępne dla ruchu pojazdów. Nie może być to więc każde miejsce, gdzie odbywa się ruch pojazdów, ale wyłącznie takie, które jest przeznaczone do ruchu. Nie chodzi przy tym o ruch pojazdów mogący odbywać się tylko sporadycznie w miejscu, które nie jest powszechnie dostępne.”⁵ Co więcej, stosowanie przepisów PRD poza drogami publicznymi, strefami ruchu i strefami zamieszkania, powinno się ograniczać tylko do tych przepisów, „które regulują bezpieczeństwo uczestników ruchu. Nie jest więc dopuszczalne stosownie przepisów, które mają jedynie charakter porządkowy. Poza tym, nie chodzi tu o przepisy mające na celu wyłącznie zapewnienie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, ale o takie przepisy, których celem jest zapewnienie bezpieczeństwa uczestników tego ruchu.⁶ Oznacza to, iż w takich miejscach przepisy PRD stosujemy odpowiednio i tylko w przypadku, gdy „możliwość wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa dla uczestników ruchu jest realna”.⁷

Organizując dojazd do nieruchomości należy także pamiętać o przepisach rozporządzenia MI z dnia 23 września 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków zarządzania ruchem na drogach oraz wykonywania nadzoru nad tym zarządzaniem⁸, zwanego dalej „RNRD”. Rozporządzenie to określa szczegółowe warunki zarządzania ruchem na drogach publicznych, w strefach zamieszkania oraz w strefach ruchu, a zwłaszcza działania w zakresie sporządzania, opiniowania, zatwierdzania projektów organizacji ruchu i wprowadzania organizacji ruchu, ze szczególnym uwzględnieniem znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego, a także warunki wykonywania nadzoru nad tym zarządzaniem.⁹ Stosownie do §3 ust. 1a RNRD wszystkie czynności z zakresu organizacji ruchu wykonuje podmiot zarządzający drogą wewnętrzną.

Zgodnie zaś z §5 ust. 1. RNRD projekt organizacji ruchu powinien zawierać:

• plan orientacyjny w skali od 1:10 000 do 1:25 000 z zaznaczeniem drogi lub dróg, których projekt dotyczy;
• plan sytuacyjny w skali 1:500 lub 1:1 000 (w uzasadnionych przypadkach organ zarządzający ruchem może dopuścić skalę 1:2 000 lub szkic bez skali) zawierający:

• lokalizację istniejących, projektowanych oraz usuwanych znaków drogowych, urządzeń sygnalizacyjnych i urządzeń bezpieczeństwa ruchu; dla projektów zmian stałej organizacji ruchu dopuszcza się zaznaczenie lokalizacji tylko znaków i urządzeń dla nowej organizacji ruchu,
• parametry geometrii drogi;

• program sygnalizacji i obliczenia przepustowości drogi – w przypadku projektu zawierającego sygnalizację świetlną;
• zasady dokonywania zmian oraz sposób ich rejestracji – w przypadku projektu zawierającego znaki świetlne lub znaki o zmiennej treści oraz w przypadku projektu dotyczącego zmiennej organizacji ruchu lub zawierającego inne zmienne elementów mające wpływ na ruch drogowy;
• opis techniczny zawierający charakterystykę drogi i ruchu na drodze, a w przypadku organizacji ruchu związanej z robotami prowadzonymi w pasie drogowym – opis występujących zagrożeń lub utrudnień; przy robotach prowadzonych w dwóch lub więcej etapach opis powinien zawierać zakres planowanych robót dla każdego etapu i stan pasa drogowego po zrealizowaniu etapu robót;
• przewidywany termin wprowadzenia czasowej organizacji ruchu oraz termin wprowadzenia nowej stałej organizacji ruchu lub przywrócenia poprzedniej stałej organizacji ruchu – w przypadku projektu dotyczącego wykonywania robót na drodze;
• nazwisko i podpis projektanta.

Projekt organizacji ruchu przedstawia się do zatwierdzenia co najmniej w dwóch egzemplarzach.¹⁰

Z uwagi na objęcie wszystkimi przepisami PRD nie wszystkich dróg wewnętrznych, ale tylko tych, które zostały oznaczone jako strefa ruchu bądź strefa zamieszkania, najczęściej organizując ruch na drodze wewnętrznej, tworzy się z nich właśnie takie strefy.

• Strefa ruchu – to obszar obejmujący co najmniej jedną drogę wewnętrzną, na który wjazdy i wyjazdy oznaczone są odpowiednimi znakami drogowymi.¹¹
• Strefa zamieszkania – to obszar obejmujący drogi publiczne lub inne drogi, na których obowiązują szczególne zasady ruchu drogowego, a wjazdy i wyjazdy oznaczone są odpowiednimi znakami drogowymi.¹² Przepisy określające znaki i sygnały obowiązujące w ruchu drogowym, ich znaczenie i zakres obowiązywania – to przepisy rozporządzenia MI oraz MSWiA w sprawie znaków i sygnałów drogowych¹³, zwanej dalej „RZD”. Jak stanowi §58 ust. 5 RZD znak D-46 „droga wewnętrzna” oznacza początek ogólnodostępnej drogi niepublicznej; napis umieszczony na znaku wskazuje zarządcę tej drogi. Znak D-47 „koniec drogi wewnętrznej” oznacza wyjazd z takiej drogi na drogę publiczną. Natomiast jak stanowi §58 ust. 1 RZD znak D-40 „strefa zamieszkania” oznacza wjazd do strefy zamieszkania. Znak D-41 „koniec strefy zamieszkania” oznacza wyjazd ze strefy zamieszkania. Wzory znaków i sygnałów drogowych zawarte są w załączniku do RZD.

Strefy zamieszkania wprowadza się, aby uspokoić ruch pojazdów i zapewnić pierwszeństwo pieszym. Zatem w strefie zamieszkania:

• piesi mają możliwość poruszania się całą szerokością drogi, nie tylko po chodniku,
• piersi mają pierwszeństwo także na drodze,
• maksymalna prędkość wynosi 20 km/h,
• progi zwalniające umieszcza się bez znaków ostrzegawczych,
• parkowanie dopuszczone jest jedynie w wyznaczonych miejscach.

Dla porządku zauważyć w tym miejscu należy, iż „treści znaku drogowego nie należy interpretować rozszerzająco (wyrok SN z 1.09.2016 r., IV KK 80/16, LEX nr 2272142)”¹⁴

Hulajnogi i inne urządzenia

Od pewnego czasu bardzo dużo mówi się o problemie poruszania się hu­lajnogami i innymi tego typu urządzeniami. Kwestię tę rozwiązano poprzez wprowadzenie nowych przepisów na podstawie ustawy z dnia 30 marca 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw¹⁵. Przepisy te weszły w życie 20.05.2021 r. i wprowadziły m.in. kilka nowych definicji. Zgodnie z art. 2 pkt 18a PRD poprzez pojęcie „urządzenie wspomagające ruch” należy rozumieć urządzenie lub sprzęt sportowo-rekreacyjny, przeznaczone do poruszania się osoby w pozycji stojącej, napędzane siłą mięśni. Takim urządzeniem będzie np. hulajnoga. Przepisy wyróżniają także hulajnogę elektryczną. Jak stanowi z art. 2 pkt 47b PRD hulajnoga elektryczna to pojazd napędzany elektrycznie, dwuosiowy, z kierownicą, bez siedzenia i pedałów, konstrukcyjnie przeznaczony do poruszania się wyłącznie przez kierującego, znajdującego się na tym pojeździe. Hulajnogą elektryczną nie jest urządzenie transportu osobistego, którego definicję znajdziemy w art. 2 pkt 47c PRD, zgodnie z którym urządzeniem transportu osobistego jest pojazd napędzany elektrycznie, z wyłączeniem hulajnogi elektrycznej, bez siedzenia i pedałów, konstrukcyjnie przeznaczony do poruszania się wyłącznie przez kierującego, znajdującego się na tym pojeździe. Prędkość dopuszczalna hulajnogi elektrycznej i urządzenia transportu osobistego wynosi 20 km/h.¹⁶ Warto pamiętać, iż kierujący hulajnogą elektryczną lub urządzeniem transportu osobistego, korzystając z chodnika albo drogi dla pieszych, jest obowiązany jechać z prędkością zbliżoną do prędkości pieszego, zachować szczególną ostrożność, ustępować pierwszeństwa pieszemu oraz nie utrudniać jego ruchu.¹⁷

Zasady poruszania się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch

Zgodnie z art. 15a ust. 1 PRD osoba poruszająca się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch jest obowiązana korzystać z chodnika, drogi dla pieszych lub drogi dla rowerów. Osobę poruszającą się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch na drodze dla rowerów obowiązuje ruch prawostronny. Niemniej jednak w strefie zamieszkania osoba poruszająca się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch korzysta z całej szerokości drogi i ma pierwszeństwo przed pojazdem.¹⁸ Osoba poruszająca się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch, korzystając z chodnika albo drogi dla pieszych, jest obowiązana poruszać się z prędkością zbliżoną do prędkości pieszego, zachować szczególną ostrożność, ustępować pierwszeństwa pieszemu oraz nie utrudniać jego ruchu.¹⁹ Co więcej, osoba poruszająca się przy użyciu takiego urządzenia, przekraczając jezdnię, jest obowiązana zachować szczególną ostrożność oraz korzystać odpowiednio z przejazdu dla rowerzystów albo przejścia dla pieszych.²⁰

Jak stanowi art. 15a ust. 6 PRD, osoba poruszająca się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch jest obowiązana:

• poruszać się z prędkością zapewniającą panowanie nad tym urządzeniem, z uwzględnieniem panujących warunków;
• przy wymijaniu/omijaniu zachować bezpieczny odstęp od wymijanego pojazdu, uczestnika ruchu;
• przed wyprzedzaniem upewnić się, czy ma dostateczne miejsce do wyprzedzania bez utrudnienia komukolwiek ruchu;
• zbliżając się do przejścia dla pieszych, zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa pieszemu na przejściu.

Zgodnie zaś z art. 15a ust. 7 PRD osobie poruszającej się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch zabrania się:

• poruszania się w stanie nietrzeźwości, w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu;
• przewożenia innej osoby, zwierzęcia lub ładunku;
• ciągnięcia pojazdu lub ładunku;
• czepiania się pojazdów;
• poruszania się tyłem.

Kontrola ruchu

Jak stanowi art. 129 ust. 1 PRD czuwanie nad bezpieczeństwem i porządkiem ruchu na drogach, kierowanie ruchem i jego kontrolowanie należą do zadań Policji, a jej uprawnienia w tym zakresie są bardzo szerokie.²¹ Oprócz Policji uprawnienia do kontroli ruchu drogowego ma też m.in. straż gminna (miejska), a także oraz straż leśna lub funkcjonariusze Straży Parku na terenach lasów i parków. Niemniej jednak ich uprawienia w tym zakresie są mniejsze niż uprawnienia Policji.²² Także osoby działające w imieniu zarządcy drogi mogą wykonywać, w obecności funkcjonariusza Policji lub strażnika gminnego (miejskiego), kontrolę ruchu drogowego w stosunku do pojazdów:

• w zakresie przestrzegania przepisów o wymiarach, masie lub nacisku osi;
• powodujących uszkadzanie lub niszczenie drogi;
• zanieczyszczających lub zaśmiecających drogę.
• Taka kontrola jest jednak ograniczona co do swojego zakresu.²³

^Literatura

1. DzU z 2021 r. poz. 1376 z późn. zm.
2. art. 1 ust. 1 pkt 1 PRD.
3. art. 1 UDP
4. zob. art. 1 ust. 2 PRD
5. wyrok SN z 23.04.2008 r., III KK 445/07, LEX nr 393935
6. wyrok SN z 23.04.2008 r., III KK 445/07, LEX nr 393935
7. wyrok SN z 23.04.2008 r., III KK 445/07, LEX nr 393935
8. DzU z 2017 r. poz. 784
9. § 1 RNRD
10. § 7 ust. 1 RNRD
11. zob. art. 2 pkt 16a) PRD
12. zob. art. 2 pkt 16 PRD
13. DzU z 2019 r., poz. 2310 z późn. zm.
14. M. Burtowy [w:] Prawo o ruchu drogowym. Komentarz, Warszawa 2021, art.
15. DzU z 2021 r. poz. 720
16. art. 20 ust. 6 pkt 4 PRD
17. art. 33C PRD
18. zob. art. 15a ust. 2 PRD
19. art. 15a ust. 3 PRD
20. zob. art. 15a ust. 4 PRD
21. por. art. 129 ust. 2 PRD
22. zob. art. 129b PRD oraz art. 129C PRD
23. zob. art. 129dPRD