Plac zabaw na osiedlu

Jeśli na danym osiedlu nie ma jeszcze placu zabaw najpierw trzeba rozważyć, a raczej zaplanować, gdzie ma się on znaleźć. Biorąc pod uwagę wygodę rodziców głównych użytkowników tego terenu, plac zabaw powinien być usytuowany w miarę blisko budynków mieszkalnych, by dogodnie można było z niego korzystać. Z drugiej strony – bawiące się dzieci hałasują, co może być uciążliwe dla osób mieszkających w bezpośrednim sąsiedztwie. Dobrze też by plac zabaw znajdował się w miejscu nasłonecznionym, ale też ocienionym przez drzewa. Niełatwo spełnić wszystkie te warunki, zwłaszcza że prawo również określa wymogi dotyczące lokalizacji tych terenów.

Zgodnie z §40 ust. 3 Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie: „Odległość placów zabaw dla dzieci, boisk dla dzieci i młodzieży oraz miejsc rekreacyjnych od linii rozgraniczających ulicę, od okien pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi oraz od miejsc gromadzenia odpadów powinna wynosić co najmniej 10 m, przy zachowaniu wymogów §19 ust. 1”. Zatem każdy plac zabaw, boisko i miejsce rekreacyjne należy planować z zachowaniem wspomnianej minimalnej odległości. Przy czym rozporządzenie mówi o odległości od placu zabaw, jednak nie precyzuje, od którego miejsca należy przeprowadzić pomiar.

GINB przypomina…

W corocznych komunikatach Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego przypomina właścicielom i zarządcom obiektów budowlanych o ciążącym na nich ustawowym obowiązku zapewnienia stałego bezpieczeństwa użytkowania miejsc służących rekreacji, ze szczególnym uwzględnieniem placów zabaw.Obowiązek utrzymania obiektów budowlanych w należytym stanie technicznym oraz zapewnienia ich bezpiecznego użytkowania wynika z ustawy Prawo budowlane (PB). Zgodnie z art. 61 pkt 1 ww. ustawy właściciele i zarządcy obiektów budowlanych są obowiązani do utrzymywania i użytkowania obiektów zgodnie z zasadami, o których mowa w art. 5 ust. 2 ustawy (obiekt budowlany należy użytkować w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywać w należytym stanie technicznym i estetycznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej).

W komunikacie GINB zwraca uwagę, że zgodnie z PB obiektami budowlanymi są m.in. obiekty małej architektury umieszczone na placach zabaw i w innych miejscach rekreacji, na przykład piaskownice, huśtawki, drabinki, karuzele, bramki, urządzenia wspinaczkowe, zjeżdżalnie. Właściciele i zarządcy mają zatem obowiązek utrzymywania ich w należytym stanie technicznym, co wiąże się z wykonywaniem napraw i remontów, oraz poddawania ich bieżącej kontroli pod względem bezpieczeństwa użytkowania. Na integracyjnych placach zabaw dodatkowo należy zwracać uwagę na zgodne z przeznaczeniem użytkowanie obiektów małej architektury dedykowanych osobom niepełnosprawnym.

Szczegółowe wymagania stawiane urządzeniom służącym rekreacji na placach zabaw, sposoby montażu zapewniające bezpieczne ich użytkowanie znajdują się w Polskich Normach z grupy PN-EN 1176: Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie, w tym PN-EN 1176-2:2017-12 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie – Część 2: Dodatkowe szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań huśtawek oraz PN-EN 1176-7:2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie – Część 7: Wytyczne instalowania, kontroli, konserwacji i eksploatacji.1

Inspektor ostrzega także, że zgodnie z art. 91a ustawy Prawo budowlane, kto nie spełnia określonego w art. 61 obowiązku utrzymania obiektu budowlanego w należytym stanie technicznym lub nie zapewnia bezpieczeństwa użytkowania obiektu budowlanego podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

A więc zapewnienie bezpieczeństwa i utrzymanie wyposażenia placu zabaw w należytym stanie technicznym to główne zadanie zarządzających tymi terenami m.in. spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot, gmin. Kluczowe w tym zakresie jest przede wszystkim przeprowadzanie rutynowych kontroli i przeglądów urządzeń zamontowanych na placach zabaw. Odpowiednie kompetencje w zakresie kontroli mają oczywiście organy nadzoru budowlanego.

Każdy plac powinien podlegać szczegółowej kontroli, zgodnie z wymogami prawa, zanim zostanie oddany do użytku. Kolejne kontrole przeprowadza się już podczas użytkowania sprzętu. Te wynikają jednak z wytycznych instrukcji dostawców i gwarancji producenta. Instrukcje te są prawnie obowiązujące, jako dokumentacja obiektów budowlanych. Istnieją nawet specjalne dzienniki placów zabaw, które mają ułatwić zarządcom systematyczne przeprowadzanie niezbędnych kontroli

Kontrole i przeglądy placu zabaw:

• kontrola wzrokowa – dokonywana regularnie, najlepiej raz w tygodniu przez osoby często przebywające na terenie osiedla: np. konserwatora lub firmę sprzątającą; należy zająć się zauważonymi niewielkimi nieprawidłowościami, jak np. drobne naprawy, dokręcenie połączeń, niezbędne podmalowania, zabezpieczenia, uzupełnienie nawierzchni sypkich a także wymiana piasku w piaskownicy w przypadku zanieczyszczenia. (Pamiętajmy, że głównym zagrożeniem zanieczyszczonego kałem kotów lub psów piasku są choroby pasożytnicze (toksykoza). Dlatego tak istotna jest kontrola piaskownic i odpowiednio częsta wymiana piasku – w przypadku zabezpieczonych, przykrytych piaskownic – minimum raz na rok, w innym przypadku – odkrytej piaskownicy, znajdującej się w okolicy zamieszkiwanej przez bezdomne zwłaszcza koty – zaleca się wymianę  piasku nawet do 3 razy w roku. Warto też wspomnieć, że piasek do piaskownic powinien być poddany kontroli i mieć odpowiednie atesty);
• kontrola funkcjonalna – przeprowadzana nie rzadziej niż raz na kwartał przez przeszkolonego w tym zakresie administratora lub zewnętrznego (najlepiej certyfikowanego) inspektora stanu placu zabaw – przegląd funkcjonalny skupia się głównie na weryfikacji poziomu zużycia sprzętu i nawierzchni;
• kontrola główna – pierwszy raz powinna być wykonywana rok po kontroli pomontażowej a potem cyklicznie, co rok od tej daty. Powinna być dokonywana przez niezależnego, certyfikowanego inspektora, który przeprowadza nie tylko oględziny i kontrolę wyposażenia placu zabaw ale także ocenia funkcjonowanie samego systemu kontroli, czy zapisy w dzienniku odzwierciedlają rzeczywisty stan obiektu oraz czy naprawy są wykonywane prawidłowo, a doposażenie placu w nowe urządzenia jest zgodne z obowiązującymi normami;
• kontrola pięcioletnia – zakresem przypomina kontrole roczną, jednak osoba przeprowadzająca ocenę pięcioletnią powinna legitymować się odpowiednimi uprawnieniami budowlanymi.

Bezpieczne wyposażenie placu zabaw

Wiemy już, że dobra zabawa to zabawa bezpieczna, gdy dziecko może zdobywać nowe umiejętności. Najlepszy plac zabaw to taki, który jest dopasowany do wieku i potrzeb dzieci. Dlatego, jeśli zastanawiamy się, jaki sprzęt na plac zabaw kupić, trzeba najpierw określić wiek dzieci, które będą z niego korzystały. Tu pomocne mogą okazać się konsultacje społeczne. Ich wynikiem będzie nie tylko odpowiedź na pytanie jakie wyposażenie wybrać ale także rys struktury demograficznej osiedla: czy zamieszkuje je więcej osób starszych czy młodych, spodziewających się dzieci, w jakim wieku są dzieci mieszkające w danych blokach. Dzięki konsultacjom sąsiedzi poznają się lepiej, zaangażują się, to także szansa na integrację rodziców dzieci w podobnym wieku, którzy będą czuli, że mają wpływ na kreowanie wspólnego otoczenia.

Osiedlowe place zabaw z założenia i pewnych ograniczeń są przeznaczone dla dzieci w dość szerokim przedziale wiekowym, co oznacza, że w jednym miejscu powinny znaleźć się jednocześnie sprzęty spełniające różnorakie potrzeby rozwojowe: umiejętność równowagi, wytrzymałość, zwinność, koordynację, a także możliwość zabaw w grupie, a nawet przestrzeń dla nastolatków. Warto przy okazji podkreślić, że – jak każda aktywność – także i zabawa na prawidłowo rozplanowanym placu zabaw to również nauka i rozwój.

Poniżej skupiam się na podstawowym wyposażeniu placu zabaw dla dzieci najmłodszych, przedszkolnych i wczesnoszkolnych, które powinno odzwierciedlać potrzeby rozwojowe tych grup wiekowych. Oczywiście zawsze musi być to sprzęt bezpieczny, certyfikowany i spełniający europejskie normy.

Plac rekreacyjny powinien być ogrodzony, a ogrodzenie nie może mieć wystających ostrych elementów. Powinno mieć natomiast odpowiednio zamykaną furtkę, co określają normy UE. Powinna znaleźć się też odpowiednia tablica informacyjna, z regulaminem placu, telefonem alarmowym 112 i do zarządzającego terenem. Powinny znaleźć się tu też inne elementy małej architektury, takie jak ławki dla opiekunów (najlepiej w cieniu), kosze na śmieci z pokrywą zabezpieczającą wydmuchiwanie papierków przez wiatr, a także mogą znaleźć się dekoracyjne donice. Tu trzeba pamiętać o odpowiednim doborze roślin. Należy unikać przede wszystkim roślin trujących, które mają kolorowe, przyciągające wzrok owoce i miły zapach – prawdopodobieństwo, że dzieci włożą je do buzi, jest niebezpiecznie duże, są to m.in:

• cis pospolity (Taxus baccata),
• jałowiec sabiński (Juniperus sabina),
• rycynus pospolity (Ricinus communis),
• wawrzynek wilczełyko (Daphne mezerum),
• złotokap pospolity (Laburnum anagyroides).

Jednak nieodzownym elementem placów zabaw są przede wszystkim kolorowe huśtawki, zjeżdżalnie, karuzele i labirynty, i to na nich się skupimy.

Na dobrze urządzonych placach zabaw osiedlowych spotykamy się z wydzieleniem oddzielnych stref dla dzieci w różnym wieku: najbliżej wejścia i ławek dla rodziców znajdziemy najczęściej strefę dla najmłodszych dzieci, w wieku żłobkowym i przedszkolnym – dla tej grupy wiekowej świetnie sprawdzą się niskie bujaki, sprężynowce, płytkie piaskownice. Powinny się tu znaleźć także małe, plastikowe zjeżdżalnie i niskie huśtawki z oparciem i blokadą ochraniającą przed wypadnięciem maluchów. Najchętniej kolorowe, wesołe, przyciągające oko kontrastowymi kolorami.

Zazwyczaj nieco głębiej, już bez bezpośredniego nadzoru rodziców, planuje się strefy swobodnej zabawy grupowej dla starszych dzieci (w wieku 9–13 lat). Dzieci przedszkolne będą już gotowe do korzystania z huśtawek dźwigniowych, domków zabaw i wyższych zjeżdżalni. Wybierając zjeżdżalnię pamiętajmy, że powinna być dopasowana stopniem nachylenia, długością i wysokością w najwyższym punkcie do wieku dziecka. Ślizg zjeżdżalni powinien być wykonany z bezpiecznego i nienagrzewającego się tworzywa sztucznego (tu warto pamiętać o postawieniu zjeżdżalni w zacienionym, nienagrzewającym się zakątku placu zabaw), umożliwiającego gładki ślizg. Najlepiej z zabudowaną barierką, bez ostrych, metalowych krawędzi. Ponadto poszczególne strefy zabawowe, zwłaszcza teren wokół huśtawek, drabinek i zjeżdżalni, powinien być zabezpieczony odpowiednią, bezpieczną nawierzchnią (o czym później).

Dla starszych dzieci frajdą może okazać się samodzielnie rozhuśtana huśtawka lub napędzana siłą własnych mięśni karuzela, mająca niewiele wspólnego z „dawnymi” karuzelami – bo sterowana ręcznie lub napędzana poprzez odepchnięcia nogą, jak na hulajnodze. Urozmaiceniem mogą okazać się drabinki i ściany wspinaczkowe, linarium, lub cały tor przeszkód. Producenci wychodzą naprzeciw takim potrzebom i oferują gotowe zestawy sprawnościowe na place zabaw.

Ciekawe rozwiązanie stanowią zestawy tematyczne, których założeniem jest pobudzanie wyobraźni dzieci. Chodzi głównie o łodzie, zamki, pociągi, piaszczyste wyspy itp. Warto tu wspomnieć o nietypowych rozwiązaniach – instrumentach muzycznych czy gumowych figurach. Dla urozmaicenia przestrzeni można rozmieścić dodatkowo gumowe figury zwierząt, to nowość w ofercie producentów urządzeń zabawowych. Nie tylko dostarczają one dzieciom zabawy, ale również stanowią kolorowe urozmaicenie dla całego placu zabaw. Kolorowe figury np. pszczoły czy biedronki wykonane są z mocnej, bezpiecznej gumy, która jest jednocześnie i miękka i trwała, a zwierzaki mogą być zamontowane na różnych rodzajach nawierzchni, np. na trawie, na powierzchni gumowej lub na piasku.

I tu należy podkreślić rzecz najważniejszą: odpowiednie zamontowanie poszczególnych urządzeń zabawowych, a przede wszystkim – ich odpowiednie osadzenie w podłożu. Sposoby fundamentowania i lokowania w podłożu np. urządzeń wykonanych z drewna są szczegółowo omówione w obowiązujących normach.

Bezpieczna nawierzchnia

Zarówno podczas planowania, jak i modernizowania istniejącego placu zabaw staniemy przed wyborem odpowiedniej nawierzchni amortyzującej. Co wybrać: naturalną, sypką czy syntetyczną, jakiego rodzaju? Wybór jest ogromny. Oczywiście priorytetem jest bezpieczeństwo. Naturalnie na placu zabaw nieuniknione są drobne wypadki: stłuczenia czy zadrapania – są nieodłącznym elementem zabawy. Aby jednak zminimalizować ryzyko poważnych urazów konieczny jest nie tylko dobór odpowiedniej nawierzchni. Trzeba podkreślić, że tylko prawidłowo zainstalowane i konserwowane nawierzchnie zmniejszają prawdopodobieństwo urazów, zwłaszcza niebezpiecznych urazów głowy. Do zamortyzowania upadku z wysokości można zastosować na przykład gumę, trawę, piasek, żwir, przy czym przy doborze odpowiedniej nawierzchni istotna jest wysokość urządzenia zabawowego. Tzw. strefy bezpieczeństwa, czyli powierzchnie zderzenia, które powinny być wyznaczone wokół każdego urządzenia zabawowego określa norma PN-EN 1176. Przykładowo, jeżeli na placu zabaw znajduje się wysoka zjeżdżalnia, to pod nią i dookoła niej powinna znajdować się grubsza lub szersza bezpieczna nawierzchnia.

Jako nawierzchnie placów zabaw bardzo często wykorzystuje się płyty gumowe, które przede wszystkim zapewniają ochronę przed skutkami upadków. Ponadto kolorowe nawierzchnie są estetyczne, spełniają wszystkie obowiązujące normy, amortyzują upadki oraz – co istotne – przepuszczają wodę, co pozwala na łatwe odprowadzenie jej nadmiaru, np. po ulewnych deszczach.

Nawierzchnia syntetyczna to dobre podłoże dla różnych urządzeń zabawowych, a jej odpowiednio dobrana kolorystyka i struktura pomoże stymulować ciekawość i zmysł wzroku u dzieci. W tej grupie najbardziej oczywiste wybory to płytki i maty gumowe oraz sztuczna trawa. Ta ostatnia ma swoje zalety: przez cały rok jest zielona (niskie koszty utrzymania: nie trzeba jej kosić, podlewać, nawozić, nie pojawia się problem jej zachwaszczenia czy mchu), zachowuje przez długi czas elastyczność (jest odporna na intensywne użytkowanie, łatwa do utrzymania w czystości: brak błota), w zależności od grubości podkładu amortyzuje upadek nawet z dużej wysokości.

Nawierzchnie żwirowe bardzo często stosuje się na placach zabaw z możliwością huśtania, zjeżdżania i wspinania. Bazują na żwirze zaokrąglonym, płukanym z frakcją 2–8 mm o grubości 20 cm. Warto podkreślić niewypłukiwanie żwiru przez deszcz i samooczyszczanie.

Jeżeli plac zabaw będzie bazował na nawierzchni z piasku o frakcji 0,2–2 mm to ważne jest, aby był on płukany oraz nie zawierał elementów w postaci pyłu i iłów. Jako wady nawierzchni z piasku należy wymienić uleganie zabrudzeniom i łatwość jego roznoszenia.

Warto zaznaczyć, że najpopularniejsze nawierzchnie, tj. trawiaste, zapewniają ochronę przed upadkiem z wysokości do 1,5 m. Niestety wadą tego naturalnego podłoża jest możliwość wydeptania wraz z dłuższą eksploatacją, zwłaszcza jeśli trawnik będzie zasiany pod huśtawkami lub na boisku. Z podłoża trawiastego gorzej się korzysta po opadach, wymagają one też wielu zabiegów pielęgnacyjnych.

Nawierzchnie asfaltowe lub kostkę brukową stosuje się w miejscach o większym nasileniu ruchu oraz jeżeli wymagane w danym miejscu są gładkie powierzchnie, np. boisko do gry w koszykówkę, badmintona oraz do jazdy na deskorolkach, rolkach i wrotkach itp. Zdaniem specjalistów lepiej jest unikać placów zabaw pokrytych asfaltem lub betonem, bo takie nawierzchnie nie amortyzują uderzeń podczas upadku.

Zmiana w dobrym kierunku

To, jak się zmieniły polskie place zabaw w ciągu ostatnich dwóch dekad to niewątpliwie dobra zmiana. Smutne, puste podwórka – nierzadko tylko z trzepakiem – zmieniły się w kolorowe przestrzenie, pozwalające w ciekawy sposób bawić się dzieciom i przez zabawę stymulować ich rozwój.

Estetyka tych terenów to jedno, tę zmianę widać gołym okiem. Na plus zmieniła się także dbałość o bezpieczeństwo. Mniej mówi się o niebezpiecznych zdarzeniach z udziałem bawiących się dzieci, więcej o tym, jak przewidzieć te zdarzenia i im zapobiegać.

Specjaliści prognozują, że rozwój wyposażenia palców zabaw będzie podążał w kierunku zabaw o charakterze intelektualnym. Coraz częściej na placach zabaw wykorzystywane są urządzenia do zabawy logicznej, aktywizujące nie tylko ruchowo, np. tamy z wodą, dźwigi do piasku itp. Najnowsze trendy w lokalizowaniu placów zabaw wykorzystują naturalne ukształtowanie rzeźby terenu, oferując różnorakie tarasy, kryjówki. Warto w tym miejscu wspomnieć także o powstających placach zabaw dostosowanych do potrzeb dzieci z niepełnosprawnością.

Dzieci mają swoje place zabaw. A dorośli? W tym zakresie także oferta znacznie się poszerzyła: do dyspozycji są liczne siłownie zewnętrzne realizowane zazwyczaj w ramach projektów budżetu partycypacyjnego, stoły do gry w zewnętrznego ping-ponga, boule, pełnowymiarowe boiska z bezpieczną nawierzchnią do gry w piłę, a także skateparki.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!