Uzgodnienie konserwatora zabytków wiąże organy budowlane

Opis sprawy

Spółka z o.o. wystąpiła o wydanie pozwolenia na rozbiórkę budynków i obiektów przemysłowych.

Starosta w podstawie prawnej wskazał na art. 28 ust. 1, art. 33 ust. 1, art. 34 ust. 4 i art. 36 ust. 1 ustawy – Prawo budowlane (DzU z 2013 r., poz. 1409 z późn. zm.) oraz na art. 104 ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego (DzU z 2013 r., poz. 267 ze zm.) i odmówił inwestorowi zatwierdzenia projektu rozbiórki i udzielenia na nią pozwolenia.

W uzasadnieniu starosta wskazał, że ponieważ w ramach inwestycji projektuje się rozbiórkę budynków i obiektów przemysłowych, które figurują w gminnej ewidencji zabytków gminy jako zespół cukrowni i rafinerii, to – zgodnie z art. 39 ust. 3 Prawa budowlanego – wystąpiono do Wielkopolskiego Konserwatora Zabytków o uzgodnienie decyzji o pozwoleniu na rozbiórkę WWKZ swoją decyzją umorzył postępowanie jako bezprzedmiotowe w części obejmującej wyszczególnione budynki i obiekty.

Wyjaśnił przy tym, że przedmiotowe obiekty nie figurują w spisie obiektów przeznaczonych do ujęcia w ewidencji zabytków, a teren, na którym położone są przedmiotowe działki, nie jest objęty wpisem do rejestru zabytków województwa wielkopolskiego.

Jednocześnie WWKZ w swoim postanowieniu odmówił uzgodnienia zamiaru prowadzenia robót budowlanych, to jest – rozbiórki wyszczególnionych budynków i obiektów. Takie rozstrzygnięcie uzasadnił historyczną zabudową miejscowości, stanowiącą zarówno zabytki architektury, jak i techniki.

Inwestor złożył odwołanie od opisanej decyzji starosty, wnosząc o uchylenie jej w zakresie pkt 1 oraz orzeczenie co do istoty sprawy poprzez zatwierdzenie projektu rozbiórki i udzielenie pozwolenia na rozbiórkę budynków wyszczególnionych w tym punkcie decyzji, ewentualnie – o uchylenie zaskarżonej decyzji w zakresie pkt 1 i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi I instancji.

Zaskarżonej decyzji inwestor zarzucił naruszenie art. 107 § 3 kpa, gdyż w jej uzasadnieniu nie wskazano w sposób pełny i precyzyjny dowodów, na których starosta oparł swoje rozstrzygnięcie, nie wyjaśniono w sposób dostateczny podstawy prawnej skarżonej decyzji, a także naruszono art. 106 § 1 kpa w związku z art. 39 ust. 3 Prawa budowlanego poprzez ich nieprawidłową wykładnię i potraktowanie treści postanowienia WWKZ, wydanego w uzgodnieniu zaskarżonej decyzji, jako wiążącej organ.

Wykładnia przepisów – stanowisko sądu

Warto wyjaśnić, że – zgodnie z art. 3 pkt 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – zabytek to nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki lub zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Ochrona i opieka nad zabytkami należy do zadań publicznych.

Podjęcie robót budowlanych przy zabytku bez uzyskania wymaganego pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków może spowodować ich wstrzymanie. Konserwator może też nakazać przywrócenie zabytku do stanu poprzedniego na koszt osoby, która naruszyła zakaz (art. 43–45 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami).

Osoba, która bez pozwolenia albo wbrew warunkom pozwolenia prowadzi prace konserwatorskie, restauratorskie, roboty budowlane, badania konserwatorskie lub architektoniczne przy zabytku wpisanym do rejestru lub prowadzi w jego otoczeniu roboty budowlane albo badania archeologiczne, podlega karze grzywny.

W stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów niewpisanych do rejestru zabytków, a ujętych w gminnej ewidencji zabytków, pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego wydaje właściwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.

Z kolei art. 39 ust. 4 Prawa budowlanego stanowi, że wojewódzki konserwator zabytków jest zobowiązany zająć stanowisko w sprawie wniosku o pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektów budowlanych, o których mowa w ust. 3, w ciągu 30 dni od dnia jego doręczenia. Niezajęcie stanowiska w tym terminie uznaje się za brak zastrzeżeń do przedstawionych we wniosku rozwiązań projektowych.

W stosunku do obiektów budowlanych wpisanych do gminnej ewidencji budynków, pozwolenie na rozbiórkę wydaje właściwy organ administracji architektoniczno-budowlanej „w uzgodnieniu” z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Forma „uzgodnienia” zakłada współdziałanie organów, z których jeden (tu: organ administracji architektoniczno-budowlanej) prowadzi postępowanie główne, a drugi (tu: wojewódzki konserwator zabytków) – postępowanie subsydiarne (wpadkowe, incydentalne).

W celu pozytywnego rozstrzygnięcia postępowania głównego wymagana przy tym jest zgodność stanowisk obu organów. Organ administracji architektoniczno-budowlanej rozstrzyga sprawę w drodze decyzji, natomiast poprzedzające ją stanowisko organu współdziałającego wyrażane jest w formie postanowienia. Z art. 106 § 1 i 5 kpa wynika bowiem, że jeżeli przepis prawa uzależnia wydanie decyzji od rozstrzygnięcia stanowiska przez inny organ (wyrażenia opinii lub zgody albo wyrażenia stanowiska w innej formie), to wydaje ją po zajęciu stanowiska przez ten organ, co następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. Należy przy tym podkreślić, że wskazane w tym przepisie formy współdziałania (opinia, zgoda i inne) cechuje zróżnicowana moc wpływu na treść orzeczenia głównego.

Co do zasady organ prowadzący postępowanie główne powinien wydać decyzję administracyjną dopiero wówczas, gdy postanowienie zawierające stanowisko wojewódzkiego konserwatora zabytków stanie się ostateczne (por. uchwała składu siedmiu sędziów NSA z 9 listopada 1998 r., OPS 8/89, ONSA 1999, Nr 1, poz. 7). W tym miejscu należy wyjaśnić, że gminna ewidencja zabytków pozostaje poza katalogiem prawnych form ochrony zabytków wymienionych w art. 7 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (DzU z 2014 r. poz. 1446 z późn. zmianami). Prowadzi ją organ wykonawczy gminy w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych na terenie z terenu gminy. W gminnej ewidencji zabytków powinny być ujęte:

• zabytki ruchome wpisane do rejestru,
• inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz
• inne zabytki nieruchome, wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.

Do dwóch ostatnich kategorii zabytków odnosi się art. 39 ust. 3 Prawa budowlanego, który wprowadza obowiązek wydania pozwolenia na budowę lub rozbiórkę w stosunku do tych obiektów oraz obszarów w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.

Z przepisów prawa

Każde prowadzenie robót budowlanych przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków lub na obszarze wpisanym do rejestru zabytków przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę wymaga uzyskania pozwolenia na prowadzenie tych robót, wydanego przez właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Również pozwolenie na rozbiórkę obiektu budowlanego wpisanego do rejestru zabytków może być wydane po uzyskaniu decyzji Generalnego Konserwatora Zabytków, działającego w imieniu ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, o skreśleniu tego obiektu z rejestru zabytków.

Natomiast w stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów niewpisanych do rejestru zabytków, a ujętych w gminnej ewidencji zabytków, pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego wydaje właściwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Wojewódzki konserwator zabytków jest zatem obowiązany zająć stanowisko w sprawie wniosku o pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektów budowlanych w ciągu 30 dni od dnia jego doręczenia. Niezajęcie stanowiska w tym terminie uznaje się za brak zastrzeżeń do przedstawionych we wniosku rozwiązań projektowych.

Konkluzja

Zabytki nieruchome są czymś więcej niż rzeczami nieruchomymi. Są świadectwem przeszłości i ludzkiej działalności, identyfikującym społeczeństwo historycznie, kulturalnie i politycznie.

Ochrona i opieka nad zabytkami należy do zadań publicznych, a jej celem jest zachowanie i utrzymanie ich we właściwym stanie przy użyciu środków prawnych i organizacyjnych państwa.

 Aby chronić w sposób wystarczający substancję zabytkową, art. 39 ust. 2 Prawa budowlanego stanowi, że pozwolenie na rozbiórkę obiektu budowlanego wpisanego do rejestru zabytków może być wydane jedynie po uzyskaniu decyzji Generalnego Konserwatora Zabytków, działającego w imieniu ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego, o skreśleniu go z rejestru zabytków.

W sytuacji, gdy istnieje możliwość remontowania przedmiotowego obiektu, nie powinno się dopuszczać do jego rozebrania.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!