Miejskie budynki usuwane z gminnej ewidencji zabytków

Wykreślenie wymienionych budynków z GEZ otwiera drogę do kolejnych takich wyroków. Mogą one skutkować zniszczeniem lub przekształceniem obiektów.

Niekonstytucyjna procedura

Konserwator wyjaśnił, że wszystko zaczęło się w maju, kiedy Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że przepisy ustawy o ochronie zabytków na podstawie których prezydenci, burmistrzowie, czy wójtowie gmin włączają obiekty do gminnej ewidencji zabytków naruszają zapisy konstytucji. Tryb określony ustawą, który był dotąd stosowany, nie zapewnia właścicielom ochrony ich praw. Nie jest to postępowanie, tylko czynność techniczna, administracyjna.

18 października 2023 roku odbyły się pierwsze rozprawy, na których rozpatrzono sprawę czterech obiektów (trzech z Warszawy i jednego ze Szczecina). Sąd orzekł, że budynek warszawskiego Kina Relax, gmach dawnej cenzury przy ul. Mysiej 3 oraz willa przy ul. Pogonowskiego 10 na Żoliborzu muszą zostać usunięte z gminnej ewidencji zabytków. O ile kino podlega nadzorowi konserwatora na podstawie niedawnego wpisu do rejestru zabytków, o tyle pozostałe dwa obiekty tracą już indywidualną ochronę. W przypadku kina decyzja została zaskarżona do sądu.

Może Cię zainteresuje: Rusza drugi nabór w programie "Ochrona zabytków"

Konserwator wyjaśnił, że w sytuacji, gdy np. obiekt przy Mysiej został wypisany z GEZ, a dla tego miejsca nie ma uchwalonego planu zagospodarowania przestrzennego, taki budynek można rozebrać albo przebudować, nie pytając o zgodę konserwatora. Obawia się on, że to dopiero początek lawiny takich wyroków.  „W tym roku, od maja, mamy mniej więcej 20 takich spraw, a do końca roku pewnie jeszcze kilka dojdzie. Część z nich już będzie w NSA, więc jeszcze w tym roku zapadaną wyroki. Pytanie, ile takich rozpraw będzie w przyszłym roku” – podkreślił. Sprawa dotyczy różnych obiektów, np. osiedla Zatrasie, czy trafostacji przy Mińskiej.

Duża skala zjawiska

Problem dotyczy obiektów wpisanych w tej chwili do GEZ, ale które nie są w wojewódzkiej ewidencji, ani w rejestrze zabytków. Stołeczny konserwator pytany o skalę zjawiska, podał, że w Warszawie takich obiektów jest około 8 tysięcy. „Oczywiście część jest chroniona planem zagospodarowania, a przy części właściciele w ogóle nie mają ochoty ich rozbierać, ani nic z nimi robić. Więc to dotyczy jakiegoś wycinka, ale potencjalnie mówimy o 8 tysiącach obiektów. W skali kraju to jest pewnie kilkadziesiąt, albo nawet kilkaset tysięcy” – wyjaśnił. Dodał, że ryzykowne będą te przypadki, gdzie właściciele będą chcieli przebudować albo rozebrać obiekty, i wtedy będą szli do sądu.

Rozwiązaniem tymczasowym, które wskazuje też Ministerstwo Kultury, może być wpisanie obiektów do rejestru zabytków, do wojewódzkiej ewidencji, a wtedy miasto z automatu włączy je do GEZ. Są to jednak rozwiązania chwilowe, a konieczne są pilne zmiany przepisów. Przygotowane zostały już konkretne propozycje ustawowe z inicjatywy m.st. Warszawy i w gronie miejskich konserwatorów zabytków (m.in. ze Szczecina, Poznania, Krakowa, Łodzi, Sopotu, Lublina, Żor, Raciborza, Rudy Śląskiej, Zabrza, Gdyni, Chełma, Wejherowa, Zakopanego, Torunia, Wrocławia, Pszczyny, Ostrowa Wielkopolskiego).

Może Cię zainteresuje:  Niepewność na rynku nieruchomości

Patronat nad tymi pracami objął Związek Miast Polskich i Unia Metropolii Polskich, a temat był wstępnie sygnalizowany na posiedzeniu Parlamentarnego Zespołu ds. Warszawy pod przewodnictwem Aleksandry Gajewskiej.

W gminnej ewidencji zabytków powinny być ujęte zabytki nieruchome wpisane do rejestru, inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz inne zabytki nieruchome wyznaczone przez prezydenta miasta, burmistrza, wójta. Ewidencja zabytków (tak wojewódzka, jak i gminna) jest pojęciem szerszym niż rejestr zabytków. Rejestr zabytków jest formą ochrony zabytków nieruchomych i wymaga wydania stosownej decyzji.

Źródło: samorzadpap.pl