Elektroodpady w praktyce zarządcy nieruchomości

Zużyty sprzęt elektroniczny to sprzęt stanowiący odpady w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, łącznie ze wszystkimi częściami składowymi, podzespołami i materiałami eksploatacyjnymi stanowiącymi część sprzętu w momencie pozbywania się go. Elektroodpady to wszystkie zepsute, nieużywane, lub niepotrzebne urządzenia elektryczne i elektroniczne, działające kiedyś na prąd lub na baterie – zepsute komputery, zabawki i gadżety elektroniczne, stare pralki, lodówki, a także zużyte świetlówki. Klasyfikowane są one jako odpady niebezpieczne, ponieważ zawierają trujące substancje. Elektrośmieci powinny być zbierane selektywnie, następnie poddane procesom odzysku, recyklingu oraz unieszkodliwienia trujących substancji. Uzyskane w ten sposób produkty przekazywane są do zakładów przetwarzania, dzięki czemu mogą być wykorzystywane do produkcji, np. nowych urządzeń RTV i AGD.

Sprzęt to urządzenie, którego prawidłowe działanie jest uzależnione od dopływu prądu elektrycznego lub od obecności pól elektromagnetycznych, oraz urządzenie mogące służyć do wytwarzania, przesyłu lub pomiaru prądu elektrycznego lub pól elektromagnetycznych, które są zaprojektowane do użytku przy napięciu elektrycznym nieprzekraczającym 1000 V dla prądu przemiennego oraz 1500 V dla prądu stałego. Zużyty sprzęt pochodzący z gospodarstw domowych – to także zużyty sprzęt pochodzący ze źródeł innych niż gospodarstwa domowe, który ze względu na charakter i ilość jest podobny do zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych.

Takie rozumienie sprzętu potwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 24 marca 2010 r. (sygn. akt IV SA/Wa 78/10): Za sprzęt, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 10 ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, można uznać tylko urządzenie stanowiące pewną całość, tzn. produkt finalny. Produkt finalny to urządzenie, które ma bezpośrednią funkcję, posiada własną obudowę oraz – w stosownych przypadkach – gniazda i połączenia przeznaczone do użytkowania końcowego. Z kolei bezpośrednią funkcję należy definiować jako funkcję produktu finalnego, umożliwiającą jego planowe wykorzystanie, zgodnie z instrukcją obsługi załączoną przez producenta dla końcowego użytkownika.

Zatem podsumowując produkt finalny to urządzenie, które ma bezpośrednią funkcję, posiada własną obudowę oraz – w stosownych przypadkach – gniazda i połączenia przeznaczone do użytkowania końcowego. Z kolei bezpośrednią funkcję definiuje się jako funkcję produktu finalnego, umożliwiającą jego planowe wykorzystanie, zgodnie z instrukcją obsługi, załączoną przez producenta dla końcowego użytkownika.

Pojemniki na odpady a elektrośmieci

Zarządca nieruchomości powinien poinformować mieszkańców, iż elektroodpadów nie wolno wyrzucać do zwykłego śmietnika, ponieważ grozi za to kara grzywny. Nie należy ich przetrzymywać w domu czy w piwnicy, a oddać do punktu zbierania elektrośmieci lub, gdy są to urządzenia wielkogabarytowe, zadzwonić po bezpłatny odbiór elektrośmieci bezpośrednio z domu. Ponadto o zakazie wyrzucania elektrośmieci do śmietnika informuje znak przekreślonego kosza ZSEE, umieszczony na urządzeniach elektrycznych i elektronicznych.

Elektrośmieci można pozbyć się także w sklepie, ale tylko przy zakupie nowego sprzętu tego samego typu, np.: można oddać stary telewizor przy zakupie nowego telewizora. Tak samo jest z innymi elektrośmieciami. Wystarczy je przynieść do sklepu, w którym kupuje się nowy sprzęt. Zebrane w punktach zbierania czy odebrane z domu elektrośmieci trafią do zakładu przetwarzania, gdzie nastąpi bezpieczny demontaż sprzętu. Pozyskane w ten sposób materiały można wykorzystać ponownie do produkcji nowych urządzeń, np. 90% zużytej świetlówki można wykorzystać do produkcji nowej.

Elektroodpady w szczegółach

Elektroodpady zawierają liczne szkodliwe substancje, które po wydostaniu się z uszkodzonej lodówki, pralki, komputera, świetlówki czy innego urządzenia elektronicznego, przenikają do gleby. Nieodpowiednie postępowanie z elektrośmieciami w skrajnych przypadkach może spowodować zatrucie ludzi i zwierząt substancjami zawartymi w zużytym sprzęcie. Dlatego tak ważne jest oddanie elektrośmieci do specjalnych punktów zbierania, dzięki czemu zostaną one oddane procesom odzysku, recyklingu, a szkodliwe substancje zostaną unieszkodliwione. Szkodliwe substancje to:

• Rtęć – zawarta jest w niektórych świetlówkach;
• Związki bromu – stosowane są w komputerach;
• Kadm – zawarty w bateriach urządzeń elektrycznych zaburza czynności nerek, powoduje chorobę nadciśnieniową, wywołuje zmiany nowotworowe, zaburza metabolizm wapnia, powodując deformację szkieletu i zaburza funkcje rozrodcze;
• PCB – pełni w urządzeniach funkcje chłodzące, smarujące i izolujące, po przedostaniu się do wód gruntowych przenika do gleby i atmosfery, a następnie do tkanki tłuszczowej ludzi i zwierząt;
• R-12 czyli freon. W klimatyzatorach i lodówkach pełni funkcję chłodniczą. Jest szczególnie szkodliwy dla warstwy ozonowej;
• Azbest używany jest w urządzeniach elektrycznych i elektronicznych m.in. ze względu na swoje właściwości izolacyjne.

Przykład: Zarządca nieruchomości na swoim terenie gromadzi stosunkowo dużo elektrośmieci. Z uwagi na ten fakt, gmina podwyższyła opłatę za zbieranie odpadów w sposób nieselektywny. Czy gmina mogła podwyższyć tę opłatę?

Nie! Podwyższona opłata jest nakładana za zbieranie odpadów w sposób nieselektywny. W przypadku nieruchomości zbiorowej nie ma znaczenia, ilu mieszkańców wywiązuje się z obowiązku selektywnej zbiórki odpadów i z jaką częstotliwością to następuje, ponieważ decydujące znaczenie ma jedynie to, czy obowiązek ten był realizowany prawidłowo i czy odbiorca odpadów musiał daną frakcję odpadów odebrać jako niesegregowane (art. 6, ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach). Opłata podwyższona obciąża wszystkich mieszkańców danej nieruchomości w razie stwierdzenia, że odpady nie zostały posegregowane na etapie ich zbierania.

Obowiązek selektywnej zbiórki odpadów ma charakter powszechny (art. 5 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy). Nałożenie opłaty podwyższonej uzależnione zostało wyłącznie od braku selektywnej zbiórki odpadów, a nie od tego, czy mogą one zostać poddane selekcji po odbiorze jako zmieszane. Przepisy ww. ustawy nie określają żadnego poziomu pomyłek, ani stopnia zanieczyszczenia poszczególnych frakcji odpadami innego rodzaju. Nie odwołują się również do notoryczności i uporczywości w niesegregowaniu odpadów.

Przy segregacji bezwzględnie trzeba pamiętać o odpadach niebezpiecznych, do których zaliczają się m.in. zużyte baterie i akumulatory, przeterminowane lekarstwa, zużyte świetlówki, odpady po żrących chemikaliach (np. środkach ochrony roślin), a także zużyty sprzęt RTV i AGD (tzw. elektroodpady). Tych odpadów nie wolno wyrzucać do śmieci zmieszanych.

Warto wiedzieć, że… 

Zarządca nieruchomości powinien swoich mieszkańców pouczyć, iż zgodnie z obowiązującą ustawą z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (DzU z 2022 r. poz. 1622) nie wolno wyrzucać elektroodpadów do zwykłego śmietnika. Grozi za to kara grzywny do 5 000 złotych. O zakazie wyrzucania elek­troodpadów do zwykłego pojemnika informuje i przypomina umieszczany na sprzętach elektronicz­nych i elektrycznych znak przekreślonego kosza ZSEE.

Zarządca może także poinformować mieszkańców, iż sprzedawcy detaliczni i hurtowi, sprzedając nowy sprzęt, mają obowiązek nieodpłatnie przyjąć od swojego klienta zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny (ZSEE), który jest tego samego rodzaju i w takiej samej ilości (wg zasady: np. nowa pralka za zużytą pralkę).

Ponadto, zarządca powinien wiedzieć iż posiadacz zużytego, zepsutego sprzętu może oddać go do specjalnych punktów zbiórki ZSEE, działających w ramach gminnych jednostek organizacyjnych, prowadzących działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych lub w punktach legalnie istniejących przedsiębiorstw prywatnych.

Od 2006 roku każda gmina ma obowiązek udostępnić mieszkańcom informację o znajdujących się na jej terenie podmiotach zbierających zużyty sprzęt oraz adresach prowadzonych przez nie punktów zbierania zużytego sprzętu. Legalnie działające zakłady zbiórki i przetwarzania powinny być wpisane do rejestru Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska.  

Podstawa prawna

Ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (DzU z 2015 poz. 1688 ze zm.)