Wytyczne dotyczące zarządzania bezpieczeństwem higienicznym wody, w tym bakteriami Legionella w systemach przygotowania i dystrybucji wody w budynkach

Choroba legionistów jest rodzajem zapalenia płuc, które może powodować poważne choroby u osób po 50. roku życia, u palaczy i u osób z chorobami podstawowymi. Choroba legionistów i jej łagodna postać (tzw. gorączka Pontiac) jest spowodowana wzrostem bakterii Legionella w instalacjach wodnych budynków, które nie są odpowiednio zarządzane.

Woda w postaci aerozolu wodno-powietrznego, wydostająca się z instalacji zawierających bakterię Legionella, może powodować chorobę legionistów lub mniej niebezpieczną gorączkę Pontiac.

Zamknięcie budynków lub ich części, a także ograniczone korzystanie z nich podczas lockdown’u związanego z pandemią wirusa COVID-19, może wpłynąć na zwiększenie ryzyka rozwoju bakterii Legionella w systemach wodnych i w powiązanych urządzeniach, np. w klimatyzacjach wyparnych, basenach, wannach spa i innym sprzęcie, jeśli oczywiście nie są odpowiednio zarządzane.

2. Dlaczego wytyczne dotyczące bezpieczeństwa higienicznego wody są ważne?

Poszczególne zapisy wytycznych są zawarte w obowiązujących w Polsce i Europie przepisach związanych z jakością wody przeznaczonej do spożycia, która dostarczana jest do odbiorców końcowych, a dokładnie do ich kranów i odbiorów. Wytyczne mają zastosowanie we wszystkich budynkach użyteczności publicznej, mieszkalnych i biurowych. 

Bardzo ważne jest, aby w obliczu pandemii zarządzać i chronić wszystkie systemy wodne, będące w stanie zamkniętym lub w trakcie przestoju. Wszystko to dla zdrowia i bezpieczeństwa użytkowników i personelu. Procedury mają lub będą miały wpływ na to, jak szybko można otworzyć obiekty bez szkody dla zdrowia.

3. Od czego należy zacząć?

Na początek należy sprawdzić, czy mamy przeprowadzoną ocenę ryzyka i ewentualnie zaktualizować ją, aby odzwierciedlić bieżące wykorzystanie systemu wodnego i innych systemów lub urządzeń, które zmniejszyły zużycie lub zostały wyłączone.

Należy sprawdzić, czy mamy aktualną dokumentację prowadzonych czynności obsługowych i kontrolnych, w tym badań jakości wody. Później trzeba wprowadzić systemy uzdatniania wody w instalacjach, ograniczające powstawanie osadów mineralnych (kamień) i biologicznych (biofilm) oraz korozji. W tym celu można np. zastosować bezobsługową fizyczną technologię uzdatniania wody za pomocą urządzeń HydroFLOW.

W razie potrzeby należy skorzystać z pomocy doświadczonego i kompetentnego doradcy ds. uzdatniania wody, organów ds. zdrowia publicznego lub zdrowia środowiskowego.

4. Istotne informacje dotyczące ryzyka związanego z bakteriami Legionella

Ważne jest, aby mieć świadomość, że bakterie Legionella namnażają się w systemach wodnych do poziomu, który może powodować infekcje, jeśli temperatura wody wynosi od 20°C do 55°C (niekoniecznie w całym systemie, wystarczy, że tylko w stosunkowo niewielkim obszarze instalacji). Dlatego ważne jest, aby nie dopuścić do ochłodzenia gorącej wody poniżej 55°C i nagrzania wody zimnej powyżej 20°C

 Inne czynniki ryzyka obejmują:

• słaby przepływ lub brak przepływu w systemie wodnym (zastoje wody);
• zastosowanie materiałów, które sprzyjają tworzeniu i wzrostowi biofilmu, w tym osadów mineralnych, korozji, glonów i występowaniu substancji organicznych, które mogą gromadzić się w instalacjach przygotowania i dystrybucji wody szczególnie w okresach stagnacji;
• powstawanie i rozprzestrzenianie się kropelek wody (aerozoli) przez: systemy chłodzenia wyparnego (np. wieże chłodnicze i skraplacze wyparne), krany, prysznice, fontanny lub ściany wodne, systemy irygacyjne itp.;
• zanieczyszczenia wody bakteriami i innymi patogenami.

5. Utrzymanie standardowych procedur kontrolnych

Jeśli budynek lub jego część była zamknięta na więcej niż miesiąc, przed otworzeniem należy wykonać poniższe czynności kontrolne i obsługowe w obrębie instalacji wodnych:

• pompy cyrkulacyjne dla ciepłej wody użytkowej (c.w.u.) powinny pracować w reżimie 24/7, aby gorąca woda krążyła we wszystkich częściach systemu i przepływała, a temperatura była utrzymywana na poziomie ≥60°C, a na powrocie do podgrzewacza wynosiła nie mniej niż 55°C.
• temperatura c.w.u. osiąga na wszystkich wylotach 55°C w ciągu jednej minuty, a zimna poniżej 20°C po uruchomieniu wylotu (normalny przepływ, bez rozpryskiwania) po 2 minutach. Jeśli stosowane są technologie uzdatniania wody fizyczne lub chemiczne, powinny funkcjonować w sposób ciągły z utrzymaniem docelowych poziomów w całym systemie;
• należy płukać wszystkie wyloty ciepłej i zimnej wody (prysznice i krany) przynajmniej raz w tygodniu. W przypadku wody ciepłej przez minimum 5 minut od osiągnięcia zakładanej temperatury. Tam, gdzie są termostatyczne zawory mieszające, należy zapewnić osiąganie tych samych temperatur;
• należy sprawdzić, czy mamy całą dokumentację na wypadek kontroli i inspekcji, w tym: oceny ryzyka, monitorowane temperatury, stosowane działania kontrolne i korygujące, wraz z dowodem na to, kto wykonał pracę, datę i podpis tej osoby.

Prawa autorskie. Informacje zawarte w niniejszych wytycznych mogą być kopiowane w całości lub w części pod warunkiem, że źródło informacji zostanie potwierdzone w dokumencie, prezentacji lub aplikacji.

Źródła informacji:

[1] www.hydropath.pl

[2] www.legionellacontrol.pl

[3] PN-EN 15975-2

[4] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2002, nr 75, poz. 690).

[5] Obwieszczenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 17 lipca 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2015, poz. 1422).

[6] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 14 listopada 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2017, poz. 2285).

[7] Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. 2017, poz. 2294).