Zapachy w praktyce administratora nieruchomości

Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności poprzez utrzymanie w powietrzu poziomu różnych substancji poniżej dopuszczalnych poziomów lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszenie poziomu tych substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych norm, gdy nie są one dotrzymane.

Problem polega na tym, że ustawodawca w Prawie ochrony środowiska nie przewidział ochrony powietrza przed zapachami, a jedynie przed określonymi substancjami. Tymczasem formy uciążliwości mogą być różne, najczęstsze z jakimi borykamy się w budynku lub jego otoczeniu to np. niemożność otworzenia okien w lokalu mieszkalnym z uwagi na wydobywającą się z wyrzutni nieprzyjemną woń (np. zapachy gastronomiczne – zapach smażonej ryby, spalonego tłuszczu).

Uciążliwość może też polegać na intensywności i częstotliwości wydobywających się zapachów. Tu przykładem może być sąsiedztwo lokalu gastronomicznego, w którym zarówno częstotliwość, jak i intensywność zapachów przygotowywanych codziennie posiłków niewątpliwie nie jest incydentalna i niezauważalna.

Problematyczną kwestią często jest także zapach wyrzucanych przez mieszkańców śmieci. I o ile altany śmietnikowe czasem można usytuować tak, by były oddalone od budynku lub np. wybrać pojemniki półpodziemne na odpady (umieszczone w ziemi spowalniają procesy rozkładu), to kwestia zsypów w budynkach wielorodzinnych jest już nieco bardziej problematyczna. Podobnie uciążliwy jest unoszący się długo w powietrzu smród palonych w piecu domu jednorodzinnego materiałów niedozwolonych, jak guma czy plastik. Jeszcze większym problemem będzie składowisko odpadów w okolicy, i to wcale niekoniecznie bliskiej, bowiem nieprzyjemny zapach unosi się w powietrzu na znacznym obszarze.

Przykład: Czy można przeciwdziałać zapachowi towarzyszącemu budowie wysypisk i składowaniu odpadów?

Tak. Przepis § 23 ust. 1 rozporządzenia z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie określa zasady usytuowania miejsc, w których gromadzone są stałe odpady komunalne. Stąd nie ma znaczenia, czy miejscem takim jest plac, na którym usytuowane zostają pojemniki lub kontenery, bez znaczenia pozostaje także, czy na nim ustawiony jest sam pojemnik na śmieci. Przy pojemniku na odpady nie wykonuje się żadnych robót budowlanych.

Z praktyki sądowej

Zgodnie z tezą wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 października 2008 r. (sygn. akt VIII SA/Wa 296/08):

Nieprawidłowe jest stanowisko, że badanie „uciążliwości zapachów” pozostaje poza kompetencjami organów nadzoru budowlanego. Fakt braku norm w tym zakresie nie zwalnia organów nadzoru budowlanego od badania uciążliwości zapachów w inny dostępny sposób, np. przesłuchania mieszkańców lokali mieszkalnych usytuowanych w bezpośrednim sąsiedztwie baru. Dla stwierdzenia uciążliwości zapachu nie jest konieczne istnienie norm, określających dopuszczalny poziom substancji zapachowych, wystarczy stwierdzenie (oczywiście w miarę obiektywne), iż zapach powoduje uciążliwość dla konkretnej osoby lub kręgu osób. W przypadku stwierdzenia, że obiekt budowlany:

• może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi,
• jest użytkowany w sposób zagrażający życiu lub zdrowiu ludzi, bezpieczeństwu mienia lub środowisku,
• jest w nieodpowiednim stanie technicznym,
• powoduje swym wyglądem oszpecenie otoczenia
• właściwy organ nakazuje w drodze decyzji, usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości, określając termin wykonania tego obowiązku.

Nawiew

Stosownie do treści § 152 ust. 9 rozporządzenia ministra infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, dopuszcza się sytuowanie wyrzutni powietrza w ścianie budynku, pod warunkiem, że:

• powietrze wywiewane nie zawiera uciążliwych zapachów oraz zanieczyszczeń szkodliwych dla zdrowia,
• przeciwległa ściana sąsiedniego budynku z oknami znajduje się w odległości co najmniej 10 m lub bez okien w odległości, co najmniej 8 m,
• okna znajdujące się w tej samej ścianie są oddalone w poziomie od wyrzutni co najmniej 3 m, a poniżej lub powyżej wyrzutni – co najmniej 2 m,
• czerpnia powietrza, usytuowana w tej samej ścianie budynku, znajduje się poniżej lub na tym samym poziomie co wyrzutnia, w odległości co najmniej 1,5 m.

Stosownie bowiem do § 152 ust. 9 pkt 1 przywołanego rozporządzenia, dopuszczalność montażu wyrzutni powietrza na ścianie budynku jest możliwa tylko w sytuacji, gdy usuwane za pośrednictwem tego urządzenia powietrze nie zawiera uciążliwych zapachów i zanieczyszczeń szkodliwych dla zdrowia.

Celem decyzji jest doprowadzenie do usunięcia nieprawidłowości w przypadku stwierdzenia nieodpowiedniego stanu technicznego budynku. Jeżeli nieprawidłowości w stanie technicznym budynku polegają na uciążliwej dla mieszkańców tej nieruchomości emisji zapachów i zanieczyszczeń, to rolą organów nadzoru budowlanego, w myśl ww. przepisu było wskazanie, jakie czynności winny być podjęte, by doprowadzić do przywrócenia należytego stanu technicznego nieruchomości.

Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez utrzymanie odpowiednich poziomów substancji w powietrzu, o czym wspomniano na początku. Jako że w polskim porządku prawnym nie przewidziano ochrony powietrza przed zapachami, a jedynie przed określonymi substancjami w powietrzu, to za kryterium oceny w tym zakresie przyjmuje się średnioroczne i godzinowe stężenia amoniaku i siarkowodoru.

W polskim systemie prawnym rodzaje substancji wprowadzanych do powietrza i ich dopuszczalne poziomy zostały określone w rozporządzeniu ministra środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji oraz w rozporządzeniu ministra środowiska dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu.

Skoro w polskim porządku prawnym nie istnieją tzw. normy odorowe oraz brak jest metodyki pomiaru zapachu, to organy inspekcji sanitarnej nie mają możliwości podejmowania decyzji w zakresie ograniczania emisji substancji zapachowych.Walka ze smogiem sprawiła na przykład, że niektóre sejmiki próbowały wprowadzać rozwiązania określające rodzaje paliw dozwolone do stosowania w gospodarstwach domowych.

Warto pamiętać, że…

Mimo wynikającego z art. 85 POŚ obowiązku ochrony powietrza, ustawodawca nie przewidział w polskim porządku prawnym ochrony powietrza przed zapachami, a jedynie przed określonymi substancjami w powietrzu. Zapach czy też odór jest substancją niemierzalną, zaś jego odczuwanie w każdym przypadku ma charakter subiektywny.

Stosownie do art. 82 POŚ, ochrona zasobów środowiska jest realizowana w szczególności poprzez:

• określenie standardów jakości środowiska oraz kontrolę ich osiągania, a także podejmowanie działań służących ich nieprzekraczaniu lub przywracaniu,
• ograniczanie emisji, na zasadach określonych w tytule III.

Samoograniczenie emisji nie jest tożsame z podejmowaniem działań służących nieprzekraczaniu standardów, jakości środowiska lub ich przywracaniu. Ustawa o ochronie środowiska odróżnia tym samym określenie standardów jakości środowiska oraz kontrolę ich osiągania od podejmowania działań nieprzekraczania lub przywracania standardów środowiskowych. Wolę ustawodawcy odzwierciedlają w pełni regulacje nakładające na podmioty korzystające ze środowiska obowiązek uzyskania szeregu pozwoleń, określanie standardów emisyjnych, które także są przejawem ochrony zasobów środowiska, a której nie można niwelować aktami niższej rangi, wydawanymi również w ramach tej ochrony, zwłaszcza na zasadzie całkowitego odwrócenia proporcji ograniczeń.

Określając standardy jakości środowiska, należy kierować się skalą występowania i rodzajem oddziaływania substancji lub energii na środowisko. Standardy jakości środowiska mogą być zróżnicowane w zależności od obszarów i są wyrażane jako poziomy substancji lub energii.

Z tego punktu widzenia przy ochronie zasobów środowiska – w tym dla stosowania art. 96 POŚ – istotna jest skala i rodzaj oddziaływania, a nie kto i w jakim celu używa paliwa danego rodzaju i jakości, względnie przy użyciu jakiej instalacji i urządzeń to robi. Standardy jakości środowiska mogą być różnicowane w zależności od obszarów. Zatem i w tym przypadku można mówić o braku kryteriów podmiotowych albo związanych z celem aktywności.

Działanie w ramach art. 96 POŚ nie powinno być uzależnione od tego, czy dla określonych instalacji wprowadzono standardy emisyjne. Instytucja z art. 96 POŚ nie może bowiem być narzędziem służącym do omijania rozwiązań wynikających z ustawy oraz rozporządzeń wykonawczych.

Przypomnijmy w tym miejscu też, że art. 85 POŚ (znajdujący się w tym samym tytule i dziale co art. 96), stanowi, że ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez:

• utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach;
• zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane;
• zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach.

Standardy jakości środowiska mogą być różnicowane w zależności od obszarów. Oznacza to, że również w tym przypadku brak jest kryteriów podmiotowych albo związanych z celem aktywności. Ponadto, skoro ograniczenie emisji zostało również uregulowane odrębnie w tytule III, to nie ma żadnych powodów, żeby inne działania służące nieprzekraczaniu standardów jakości środowiska lub przywracaniu jego jakości miały nie dotyczyć wszystkich podmiotów, które są adresatami norm w tym tytule.

Nie może budzić wątpliwości, że skorzystanie z kompetencji przewidzianej w art. 96 POŚ w celu ochrony środowiska (w tym zdrowia i życia ludzi oraz zabytków) oznacza równocześnie wkroczenie w sferę praw i wolności obywateli, a także w dziedzinę rozwoju społeczno-gospodarczego, chronionych przepisami Konstytucji RP oraz ustaw innych niż z zakresu ochrony środowiska. Stosowanie prawa, jako pewnego spójnego systemu, tworzy określony porządek, zaś wszelka aktywność jest podejmowana w zaufaniu do gwarancji wynikających z obowiązujących przepisów. Każda ingerencja w ten system winna mieć jednoznaczne podstawy w ustawie i być spójna systemowo.

Biorąc pod uwagę treść art. 334 POŚ, jak również w świetle wykładni funkcjonalnej i systemowej art. 96 POŚ, nie jest dopuszczalne wprowadzenie powyższych dodatkowych kryteriów przez sejmik województwa w formie aktu prawa miejscowego bez upoważnienia ustawowego.

Podstawa prawna

Ustawa Prawo ochrony środowiska – POŚ (DzU z 2018 r., poz. 799 ze zm.)
Ustawa Prawo budowlane – PB (DzU z 2019 r., poz. 1180 ze zm.)

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!