1 lipca wejdzie w życie nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego

Prawnicy wskazują, że uchwalona w marcu nowelizacja może nie przyczynić się do przyspieszenia postępowań cywilnych i gospodarczych, co miało być jej głównym celem. Przepisy, które zaczną obowiązywać od 1 lipca 2023 roku wprowadzą jednak wiele rozwiązań, które mogą usprawnić ich przebieg.

Obecnie czas oczekiwania na wyznaczenie pierwszej rozprawy po wniesieniu powództwa – niezależnie od tego, jaki to rodzaj powództwa – jest bardzo długi, choć zależy od tego, gdzie składany jest pozew. W Warszawie oczekiwanie na pierwszą rozprawę w sprawach gospodarczych może wynieść nawet rok, nie mówiąc o zakończeniu procesu, który może trwać nawet do pięciu lat w pierwszej instancji. To wypaczenie celu procedury, która powinna być szybka, sprawna i zapewniać przedsiębiorcom możliwość prowadzenia normalnej działalności gospodarczej.

Co obejmuje nowelizacja

W marcu 2023 roku Sejm uchwalił, a prezydent podpisał przygotowaną w Ministerstwie Sprawiedliwości kompleksową nowelizację Kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, której głównym celem jest przyspieszenie i usprawnienie postępowań sądowych w sprawach cywilnych i gospodarczych. Nowelizacja obejmuje ponad sto zmian, które dotyczą m.in. ułatwienia stronom i pełnomocnikom kontaktu z sądem oraz nowych rozwiązań dotyczących planowania rozprawy i dokonywania przez sąd niezbędnych pouczeń. Większość jej zapisów ma wejść w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia, czyli 1 lipca 2023 roku.

Może Cię zainteresuje: Nowelizacja Kodeksu pracy wchodzi w życie

Nowe przepisy będą dotyczyły także postępowań, które rozpoczęły się przed ich wejściem w życie i które są w toku. Będzie to szczególnie istotne dla pełnomocników procesowych, czyli adwokatów i radców prawnych, ponieważ nowelizacja nakłada na nich nieco większe obowiązki i rygory właśnie w celu utrzymania w ryzach całej procedury. W praktyce radców i adwokatów będą musiały pojawić się nowe przyzwyczajenia, aby ich pismom procesowym był nadawany bieg, a wnioski dowodowe były rozpoznawane, a nie pomijane przez sądy.

Większe obowiązki pełnomocników

Zgodnie z uchwaloną nowelizacją pismo wnoszone przez pełnomocnika będzie musiało zawierać wyodrębnione oświadczenia, twierdzenia oraz wnioski, w tym wnioski dowodowe. Dodatkowo, jeżeli pismo będzie zawierało uzasadnienie, wnioski dowodowe zgłoszone tylko w tym uzasadnieniu nie wywołają skutków, jakie ustawa wiąże ze zgłoszeniem ich przez stronę. Eksperci wskazują, że ten przepis znacznie zwiększa rygor treści pism procesowych, choć dla wielu pełnomocników będzie po prostu usankcjonowaniem ich dotychczasowej praktyki. Natomiast w ocenie ustawodawcy to rozwiązanie ma prowadzić do zapewnienia przejrzystości pism wnoszonych przez pełnomocników i usprawnić przebieg postępowań.

W pewnym sensie przyspieszy to też pracę sędziego. Jeżeli sędzia ma w jednym miejscu zebrane wszystkie wnioski dowodowe, to łatwiej jest mu się z nimi zapoznać, nie musi ich szukać w treści pisma procesowego, jak miało to miejsce do tej pory. Zmianę tę prawnicy oceniają bardzo dobrze.

Wyłączenie sędziego

Nowe przepisy poszerzą także katalog niedopuszczalnych wniosków o wyłączenie sędziego. Nie będzie to możliwe np. w sytuacji, gdy sędziowie ci nie będą w żaden sposób zaangażowani w prowadzenie danej sprawy. Ma to ukrócić praktykę masowego składania wniosków o wyłączenie wszystkich sędziów danego wydziału czy nawet całego sądu ze sprawy, co blokowało na pewien czas prowadzone postępowanie.

Może Cię zainteresuje: Unijna dyrektywa CSRD: nowe obowiązki raportowania dla firm

W obecnej nowelizacji planowane są zmiany w zakresie postępowania przygotowawczego. W sytuacji, w której strony nie doszły do ugody, a przedstawiony przez nie materiał dowodowy wystarcza na rozstrzygnięcie, sędzia będzie mógł wydać wyrok w ramach posiedzenia przygotowawczego. Strona ma prawo i obowiązek stawić się na posiedzeniu. Jeżeli z tego zrezygnuje, na własne życzenie traci prawo głosu. To istotna zmiana, bo teraz sędzia musi wydać wyrok na rozprawie, na którą czeka się wiele miesięcy.

Odciążenie sądów okręgowych

Kolejny istotny cel nowelizacji to próba odciążenia sądów okręgowych. Temu ma służyć m.in. ustalona na okres pięciu lat wyłączna właściwość sądu w miejscu zamieszkania powoda w tzw. sprawach frankowych. Dziś kredytobiorcy zgłaszają się głównie do Sądu Okręgowego w Warszawie i innych dużych sądów okręgowych. Druga kwestia to pierwsza od kilkunastu lat zmiana wartości przedmiotu sporu, decydująca o właściwości rzeczowej sądów okręgowych. Po nowelizacji będą one rozpoznawały sprawy o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przekracza 100 tys. zł (przed zmianą przepisów było to 75 tys. zł). 

Eksperci oceniają, że ustawodawca słusznie dokonał tej zmiany, ponieważ ceny za produkty i usługi rosną. 75 tys. zł to już nie jest wystarczająca kwota, która pozwala na pozyskanie droższych usług czy kupienie droższych produktów, a sądy okręgowe są ewidentnie przeładowane różnego rodzaju drobniejszymi sprawami. Teraz z kolei sądy rejonowe zostaną nieco bardziej dociążone, co też może mieć wpływ na szybkość rozpoznawania spraw.

Może Cię zainteresuje: Korzyści z fotowoltaiki na dachu tylko dla wspólnoty 

Ochrona konsumentów

Nowelizacja przepisów wprowadzi także zupełnie nowe postępowanie z udziałem konsumentów, co ma wzmocnić ich pozycję w procesach z przedsiębiorcami. Obecnie konsument jest słabszą stroną procesu, musi się mierzyć z szeregiem problemów w dochodzeniu swoich praw, chociażby pozywać przedsiębiorcę przed sąd właściwy miejscowo dla siedziby przedsiębiorcy. Teraz to się zmieni. Konsument będzie mógł pozwać przedsiębiorcę – i być też pozwanym przez przedsiębiorcę – przed sąd właściwy dla jego miejsca zamieszkania. Ograniczy to koszty, podróże, czas konsumentów i zwiększy ich prawo do ochrony. Będzie to dotyczyło również spraw, kiedy konsument pozwie przedsiębiorcę już nieprowadzącego działalności.

Mimo korzystnych zmian, uchwalona nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego niekoniecznie przyczyni się do przyspieszenia postępowań sądowych. Nie rozwiązuje ona głównego problemu, który wpływa na opóźnienia, czyli braków kadrowych w polskich sądach. Największą bolączką jest brak sędziów oraz odpowiedniej obsady, zaplecza wspomagającego pracę sędziego, czyli zarówno asystentów sędziego, jak i pracowników sekretariatów. Sędziowie są obłożeni bardzo dużą liczbą spraw i muszą sobie radzić z ich coraz większym napływem. 

Źródło: Newseria Biznes