Skutki nieoptymalnego wyboru wodomierzy

Z kolei zbyt mały wodomierz będzie przeciążony i dojdzie do szybszego zużycia jego elementów konstrukcyjnych. Stąd też zaleca się, aby wodomierz pracował w granicach swojego zakresu pomiarowego i dopuszczalnych błędów przy stosunku strumienia obliczeniowego do strumienia nominalnego wodomierza mieszczącym się w przedziale od 0,45 do 0,6.

Podstawowe kryterium, jakie jest brane pod uwagę przy doborze wodomierza to:

• warunki pracy w postaci przeciętnej i maksymalnej wartości roboczego strumienia,
• a także temperatury i ciśnienia wody w instalacji.

Chodzi zatem o parametry pomiarowe, takie jak typ, klasa obciążeń oraz wielkość.

Na etapie wyboru wodomierza administrator budynku powinien znać warunki, jakie panują w instalacji. Chodzi tutaj o osiągalne ciśnienie zasilania, właściwości fizyczne i chemiczne wody, a także dopuszczalne straty ciśnienia w wodomierzu.

Ponadto ważne są spodziewane strumienie objętości (Q_min, Q_n, Q_max), odpowiadające przewidywanym warunkom przepływu w instalacji. Oprócz tego wodomierz musi być dostosowany do warunków instalacji wodnej.

Wybór wodomierza głównego

Na etapie wyboru wodomierza głównego budynku trzeba uwzględnić przede wszystkim spodziewany przepływ wody. Wykorzystuje się przy tym monitoring sieci w określonym przedziale czasowym uzgodnionym pomiędzy administratorem budynku a dostawcą wody. Brane są również pod uwagę kryteria w postaci wielkości i sposobu dokonywania pomiaru oraz warunków eksploatacji.

Ważną rolę odgrywa przepływ wody wynikający z charakterystyki instalacji wodnej, a także ciśnienie wody w strumieniu zasilającym, w tym dopuszczalna strata ciśnień oraz temperatura wody. Trzeba mieć na uwadze zanieczyszczenia, jakie występują w wodzie (osadowe, chemiczne itp.), dopuszczalne straty ciśnienia na wodomierzu, wymaganą przestrzeń potrzebną do zabudowy instalacji, kształt rurociągu, a także pozycję montażu (pionowa, pozioma).

Przewymiarowanie i niedowymiarowanie wodomierza

Za optymalne warunki pracy wodomierza, przy zapewnieniu możliwie najwyższego poziomu dokładności, przyjmuje się rozkład strumienia objętości wynoszący 25% (Q_min – Q_t), 70% (Q_t – Q_n) oraz 5% (Q_n – Q_max). Takie strumienie występują rzadko, zatem trzeba liczyć się z negatywnymi skutkami wyboru nieoptymalnego wodomierza.

Wodomierz ze zbyt dużym strumieniem nominalnym jest przewymiarowany, co w efekcie prowadzi do zmniejszenia dokładności pomiarów w dolnym zakresie przepływów przy wyższych kosztach inwestycyjnych i problemach w zakresie zbilansowania wody. Chodzi tutaj np. o straty po stronie dostawcy wody.

Wodomierz może być również niedowymiarowany, czego skutkiem są przeciążenia przyrządu w efekcie przyspieszonej eksploatacji mechanizmów wewnętrznych. Trzeba mieć przy tym na uwadze wyższe koszty związane z naprawą lub wymianą wodomierzy oraz problemy ze zbilansowaniem wody po stronie odbiorcy.

Różnice w odczytach wskazań

Częstym problemem administratorów budynków są różnice wskazań występujące pomiędzy sumą zużycia wskazań wodomierzy indywidualnych a odczytami wodomierzy głównych. Przyczyn takiego zjawiska jest wiele, a w pierwszej kolejności trzeba mieć na uwadze dokładność wskazań przyrządów – np. błąd pomiaru może spowodować różnicę wynoszącą do 10%.

• Oprócz tego trzeba liczyć się z niewykrywaniem przez wodomierz małych przepływów o wartości na tyle dużej, że są w stanie ją wykryć wodomierze główne.
• Różnice wskazań mogą być efektem nieprawidłowej eksploatacji wodomierzy poprzez zadławione przepływy wody przy minimalnym otwarciu zaworów odcinających, a także manipulacje i ingerencje z zewnątrz.
• Na dokładność pomiaru wpływa również niski poziom jakości wody i odkładanie zanieczyszczeń na mechanizmach wodomierza, przez co może dojść do zaniżenia wyników pomiarów.
• Warto zwrócić uwagę na uderzenia hydrauliczne wynikające z chwilowego zapowietrzenia instalacji oraz wszelkie nieszczelności występujące w elementach instalacji wodociągowej.
• Z kolei w starszych budynkach nie zawsze jest możliwy montaż wodomierza zgodnie z zaleceniami producenta.
• Bardzo często odcinki instalacji przeznaczone do podłączenia wodomierzy są zbyt krótkie, co może powodować zaburzenia przepływu przed wodomierzem.
• Różnice we wskazaniach pomiędzy wodomierzami mieszkalnymi a wodomierzem głównym niejednokrotnie powstają w efekcie nieudostępnienia wodomierzy przez lokatorów podczas odczytu, co powoduje konieczność rozliczania ryczałtem.
• Trzeba przy tym wspomnieć o niejednoczesności odczytów wodomierzy znajdujących się w lokalach i wodomierza głównego.
• Bardzo często przyrządy do pomiaru zużycia wody nie rejestrują przecieków i przepływów o wartości niższej niż próg wodomierza, łącznie z przepuszczaniem wody przez uszczelki podczas nocnych wzrostów ciśnienia w instalacji. Warto przypomnieć, że próg rozruchowy wodomierza jest progiem, poniżej którego przyrząd mierzy przepływ, zaś wartość pomiaru może cechować się bardzo dużym błędem.
• Częstym problemem jest niewłaściwe przygotowanie układów pomiarowych poprzez niespełnianie wymagań określanych przez producentów wodomierzy. Jest to np. montaż przyrządu pomiarowego bez uwzględnienia wymaganego odcinka prostego czy bezpośrednio za kolanem rury.
• Ponadto bardzo często podczas pomiarów wyniki zaokrągla się do pełnych metrów sześciennych, co jest szczególnie istotne przy niewielkim poborze wody.
• Na różnice w odczycie pomiędzy wodomierzami mieszkaniowymi a głównym wpływa również zjawisko tzw. „przebicia” wody ciepłej i zimnej występujące w przypadku instalacji bazujących na bateriach mieszalnikowych. W takich aplikacjach ważne są więc sprawne zawory zwrotne na instalacji cyrkulacji ciepłej wody.

Aspekty prawne

Warto pamiętać, że zgodnie art. 8 ustawy Prawo o miarach z dnia 11.05.2001 r. wodomierze główne stosowane przez przedsiębiorstwa prowadzące działalność w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę podlegają prawnej kontroli metrologicznej. Ponadto inne podstawowe dokumenty prawne, które regulują kwestie dotyczące pomiaru wody, to rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 7.01.2008 r. w sprawie prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych (Dz U nr 5, poz. 29) oraz Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27.10.2007 r. w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać wodomierze, oraz szczegółowego zakresu sprawdzeń wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów pomiarowych (Dz U nr 209, poz. 1513, ze zm.).

Podsumowanie

Na dokładność pomiaru zużycia wody wpływa szereg czynników, które nie tylko wynikają z właściwości wodomierza jako przyrządu pomiarowego, ale również z właściwości całej instalacji pomiarowej znajdującej się w budynku. Przede wszystkim ważne jest, aby wszystkie wodomierze, jakie zamontowano w obiekcie budowlanym, miały taką samą dokładność z użyciem takich samych zestawów montażowych.

Nieoptymalny dobór wodomierza do rzeczywistych strumieni występujących w sieci, zwłaszcza w odniesieniu do wodomierzy przewymiarowanych, powoduje, że dochodzi do braku pomiaru pewnej grupy przepływów o niewielkich wartościach. W efekcie część przepływów jest niemierzona i powoduje straty. Oprócz tego wodomierz o większych przepływach jest droższy w zakupie i montażu.