Dlaczego młodzi Polacy mieszkają z rodzicami?

Jak wynika z badania Eurofound, czyli Europejskiej Fundacji na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy¹, mieszkańcy krajów Unii Europejskiej, którzy mieszkają z rodzicami stanowią 42 proc. osób w wieku 25-29 lat oraz 20 proc. mających od 30 do 34 lat. Znaczna część ludzi młodych, będących w wieku produkcyjnym, nadal mieszka w domu rodzinnym, nawet jeśli są zatrudnieni. Różnice wśród krajów unijnych są bardzo duże. Wystarczy porównać Finlandię i Szwecję, gdzie tylko 2 proc. młodych pracujących mieszka z rodzicami. Na drugim biegunie jest Chorwacja z 65 proc. poziomem gniazdowników (osób w wieku 25-34 lata, mieszkających z rodzicami) i Słowacja (60 proc.). Jak na tym tle wypada Polska? Powyżej średniej unijnej. W Polsce w 2022 roku 42 proc. młodych ludzi w wieku 25-34 lata, którzy pracowali, mieszkało z rodzicami. To tak samo jak w Hiszpanii. W Niemczech i we Francji odsetek takich osób stanowił 12 proc., w Irlandii 40 proc., we Włoszech 48 proc., a w Portugalii i Grecji odpowiednio 52 proc. i 57 proc. Najnowsze dane Głównego Urzędy Statystycznego pokazują, że polskich gniazdowników jest 1,7 miliona², z czego 63 proc. pracuje zawodowo. Zatem co trzecia osoba w wieku produkcyjnym mieszka z rodzicami. Co za tym stoi?

Mieszkanie z rodzicami zapewnia młodym ludziom poczucie bezpieczeństwa. Z ankiety Życie i praca w UE przeprowadzonej wiosną 2023 roku wynika, że wśród ludzi młodych, będących w domu rodzinnym, mniejszy odsetek stanowią osoby, które boją się utraty miejsca zamieszkania niż u tych, którzy mieszkają samodzielnie. Zatem optymalizacja kosztów życia razem jest znaczącym czynnikiem determinującym decyzję o niewyprowadzaniu się z domu. Potwierdzają to również badania w ramach projektu Szczęśliwy dom. Najnowszy raport „Mieszkanie na osi czasu” wskazuje, że na czele listy powodów gniazdowania są między innymi trudności finansowe (38 proc. wskazań), a także możliwość oszczędzania dzięki mieszkaniu z rodziną (35 proc. wskazań). 

Z rodzicami z wyboru

W Polsce średni wiek, kiedy opuszczamy dom rodzinny, to nieco ponad 27 lat (wobec 28,2 w 2022 roku)³. Najszybciej z gniazda wybywają Finowie (21 lat), a najpóźniej Chorwaci (więcej niż 31 lat). Tegoroczne badanie GUS potwierdza, że liczba gniazdowników zmniejszyła się o 300 tys. osób w latach 2018-2022.

Decyzja o pozostaniu w domu rodzinnym nie zawsze jest podyktowana finansami. Autorzy badania Eurofound wnioskują, że w krajach Europy Południowej i Wschodniej więzi rodzinne są bardzo silne, a wsparcie dla młodych ludzi na rynku mieszkaniowym ze strony rządu dość niskie. Stąd między innymi młodzi dłużej zostają w domach. 

Kwestie relacji z bliskimi zbadał także Otodom. W najnowszym raporcie „Szczęśliwy dom. Mieszkanie na osi czasu” wśród powodów gniazdowania na trzecim miejscu jest stały dostęp do kontaktu z bliskimi (tak deklarowało 34 proc. badanych), dobre relacje z rodzicami (32 proc.), bliskość i mocne więzi rodzinne (29 proc.). Dla wielu bycie gniazdownikiem to wybór, nie konieczność. Nie oznacza to, że nie planują niezależności mieszkaniowej. Raport wskazuje, że 47% osób w wieku 25-34 lata żyje z rodzicami z własnej woli, a nie przez sytuację finansową, mimo to ponad połowa chce wyprowadzić się, jeśli tylko będzie to możliwe. Strategia gniazdowania z wyboru może być okresem przejściowym, przygotowującym młodych ludzi do pełnej samodzielności realizowanej w sposób przemyślany i bezpieczny, jeśli chodzi o realia rynkowe. 

Polska liderem wzrostu cen mieszkań

Według Eurostatu, unijnego urzędu statystycznego, Polska jest liderem wzrostu cen mieszkań w Europie. Podczas gdy wykresy Niemiec, Francji czy Włoch rysują się sinusoidalnie z dołkami i pikami, w Polsce ceny niemal nieprzerwanie rosną od ponad 10 lat. Znaczący wzrost nastąpił od 2020 roku, a w ostatnich kwartałach zjawisko rosnących cen nabrało na sile. Według danych Otodom Analytics średnia stawka za metr kwadratowy mieszkania z rynku deweloperskiego w Warszawie to 17,5 tys. zł. Dla porównania w Krakowie to niespełna 16 tys. zł, we Wrocławiu nieco ponad 14 tys. zł, podobnie jest w Trójmieście, a w Katowicach i Poznaniu ceny oscylują wokół 12 tys. zł. Łódź jest teoretycznie najtańszym miastem, jeśli poszukujemy mieszkania od dewelopera, ale tutaj kwoty za metr kwadratowy nowego lokalu rosną najszybciej i sięgają już 11 tys. zł. 

Rynek wtórny

Choć w ujęciu miesięcznym zauważalna jest lekka stabilizacja cen i zmniejszenie się dynamiki wzrostów, a podaż przewyższa popyt, to zdarzają się sytuacje, gdy mieszkanie od poprzedniego właściciela jest droższe niż nowe. Tak jest na przykład w Warszawie, gdzie średnia stawka za metr kwadratowy na rynku wtórnym wynosi ponad 18,5 tys. zł. W pierwszym półroczu 2024 roku ceny ofertowe mieszkań z rynku wtórnego podniosły się we wszystkich analizowanych przez Otodom Analytics miastach poza Chorzowem. Od początku roku ceny ofertowe mieszkań z rynku wtórnego na 7 głównych rynkach podniosły się najbardziej w Katowicach (+7% – z blisko 8,6 do 9,2 tys. zł/mkw.) i w Warszawie (+5% – z 17,9 tys. zł do prawie 18,8 tys. zł/mkw). We Wrocławiu, Krakowie, Poznaniu, Łodzi i Gdańsku podwyżka od stycznia wyniosła 3-4%. We Wrocławiu za metr kwadratowy trzeba aktualnie zapłacić średnio 13,6 tys. zł, w Krakowie 16,9 tys. zł, w Poznaniu 11,7 tys. zł, w Łodzi 8,7 tys. zł, a w Gdańsku prawie 15,7 tys. zł. 

W nabyciu mieszkania może pomóc program dopłat rządowych kredyt #naStart, jednak ten, stymulując popyt, może także lekko podbić stawki wyjściowe zarówno na rynku wtórnym, jak i deweloperskim. 

Szansa na tańszy najem

Zgodnie z najnowszymi deklaracjami rządu program #naStart uwzględnia to, że o preferencyjne finansowanie będą mogli ubiegać się także single, czyli osoby żyjące samotnie. Warunkiem jest między innymi wiek – będą to osoby, które nie ukończyły jeszcze 35 lat i nie mają dzieci. Co więcej, projekt obejmuje kryterium dochodowe i w przypadku wniosków złożonych do 31 grudnia 2025 roku dla singli będzie to 7 tysięcy zł netto miesięcznie. Natomiast nie będzie kryterium ceny za metr kwadratowy mieszkania, które będzie finansowane tanim kredytem. Pozostaje limit dotyczący metrażu. Na przykład singiel będzie mógł kupić 50-metrowe mieszkanie. 

Program z pewnością zwiększy szansę wielu młodych ludzi, którzy pragną się usamodzielnić. Kluczem jest jednak długoterminowa i przemyślana polityka mieszkaniowa państwa. Budownictwo społeczne czy komunalne lub budowanie mieszkań pod tańszy wynajem przez samorządy nie zagrożą budownictwu prywatnemu, czyli deweloperom. 

Czy plany oddania do użytku 20 tysięcy nowych tanich mieszkań na wynajem każdego roku od uruchomienia programu lokali budowanych przez samorządy, czyli z założenia 2025 roku, realnie wesprą młodych ludzi w usamodzielnianiu się na rynku mieszkaniowym? Czas pokaże. Podobnie jak to, czy planowe 20 miliardów zł przeznaczone dla polskich miast i miasteczek do końca kadencji obecnego parlamentu będą wystarczające na inwestycje mieszkaniowe aktywizujące ludzi młodych i słabiej uposażonych, którzy w danym momencie życia nie mogą sobie pozwolić na lokal własnościowy. 

Przypisy:

1. Becoming adults: Young people in post-pandemic world, maj 2024 rok.
2. Stan na 31 grudnia 2022 roku.
3. Dane Eurostat z 2023 roku. 

Źródło: Otodom