Ochrona przeciwpożarowa budynków - wymagania
Ochrona przeciwpożarowa budynków
Pożary powstają przede wszystkim tam, gdzie ochrona przeciwpożarowa nie jest należycie zorganizowana i gdzie nie przestrzega się elementarnych zasad użytkowania budynku i otaczającego go terenu.
Aby ochrona ta była skuteczna, konieczne jest określenie indywidualnej dla każdego budynku charakterystyki zagrożenia pożarowego, warunków ochrony ppoż. i zasad postępowania w razie powstania pożaru.
Zobacz także
LAKMA SAT Sp. z o.o PROTECT WALL - lakier zabezpieczający ściany klatek schodowych
PROTECT WALL jest gotowym do użycia, bezbarwnym produktem wyprodukowanym na bazie wysokiej jakości żywicy akrylowej. Wymalowane powierzchnie odporne są na wilgoć, wodę, zabrudzenia oraz łagodne środki...
PROTECT WALL jest gotowym do użycia, bezbarwnym produktem wyprodukowanym na bazie wysokiej jakości żywicy akrylowej. Wymalowane powierzchnie odporne są na wilgoć, wodę, zabrudzenia oraz łagodne środki czyszczące. LAKIER spełnia rygorystyczne europejskie normy dotyczące emisji Lotnych Związków Organicznych.
LAKMA SAT Sp. z o.o Odporny na zmywanie i ścieranie lakier zabezpieczający ściany klatek schodowych PROTECT WALL
PROTECT WALL jest gotowym do użycia, bezbarwnym produktem wyprodukowanym na bazie wysokiej jakości żywicy akrylowej.
PROTECT WALL jest gotowym do użycia, bezbarwnym produktem wyprodukowanym na bazie wysokiej jakości żywicy akrylowej.
LAKMA SAT Sp. z o.o Lakier zabezpieczający ściany klatek schodowych PROTECT WALL
PROTECT WALL jest gotowym do użycia, bezbarwnym produktem wyprodukowanym na bazie wysokiej jakości żywicy akrylowej.
PROTECT WALL jest gotowym do użycia, bezbarwnym produktem wyprodukowanym na bazie wysokiej jakości żywicy akrylowej.
Obowiązki właściciela, zarządcy i użytkownika budynku
Najważniejszym aktem prawnym regulującym kwestie związane z ochroną przeciwpożarową jest ustawa o ochronie przeciwpożarowej [1]. Stanowi
ona, że ochrona ppoż. polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem.
Właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu lub terenu zobowiązany jest w szczególności do:
- przestrzegania przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych, instalacyjnych i technologicznych, wyposażenia budynku i otaczającego go terenu w urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice, zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu MSWiA [5],
- konserwacji i naprawy sprzętu i urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie,
- zapewnienia osobom przebywającym w budynku i na otaczającym go terenie bezpieczeństwa i możliwości ewakuacji w razie pożaru,
- przygotowania budynku i otaczającego go terenu do prowadzenia akcji ratowniczej,
- zaznajomienia użytkowników budynku z przepisami ppoż.,
- ustalenia sposobów postępowania w razie powstania pożaru.
Do obowiązków właścicieli lub zarządców należą również:
- znajomość przepisów ochrony ppoż. dotyczących obiektu oraz nadzór nad przestrzeganiem przepisów przez pracowników, najemców i użytkowników,
- znajomość procedur postępowania w razie powstania pożaru, sposobów alarmowania i przeprowadzania ewakuacji,
- wykorzystywanie narad z pracownikami (użytkownikami obiektu) do omówienia spraw bezpieczeństwa pożarowego,
- wykorzystywanie uwag i wniosków w sprawach przeciwpożarowego zabezpieczenia obiektu,
- utrzymanie w należytym stanie dróg ewakuacyjnych i dostępu do budynku,
- ustanowienie fachowego nadzoru nad przeprowadzaniem prac pożarowo niebezpiecznych,
- stosowanie odpowiednich form oddziaływania na tych pracowników obsługi budynku, którzy swoim zaniedbaniem sprowadzają zagrożenie pożarowe,
- kontrolowanie wykonywania wydanych poleceń i szkolenie pracowników w zakresie ochrony ppoż.
Ponieważ wiedza dotycząca tej dziedziny jest bardzo rozległa, czynności, obowiązki i nadzór z zakresu ochrony przeciwpożarowej mogą zostać powierzone firmie lub osobom posiadającym odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie.
Osoby wykonujące czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej [3], polegające na zapobieganiu powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, niezatrudnione w jednostkach ochrony ppoż., powinny mieć wykształcenie wyższe i ukończone szkolenie specjalistów ochrony przeciwpożarowej albo wykształcenie wyższe na kierunku inżynieria bezpieczeństwa pożarowego, lub tytuł zawodowy inżyniera pożarnictwa, albo powinny uzyskać uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodu inżyniera pożarnictwa.
Osoby wymienione powyżej wykonujące czynności wyłącznie w zakresie wynikającym z zapewnienia ochrony ppoż. obiektu budowlanego powinny mieć co najmniej wykształcenie średnie i ukończone szkolenie inspektorów ochrony przeciwpożarowej lub tytuł zawodowy technika pożarnictwa.
Klasyfikacja pożarowa budynków
Przeciwpożarowe wymagania techniczno-budowlane dla budynków określane są w zależności od ich przeznaczenia, wysokości i ilości składowanych materiałów. W zależności od przeznaczenia budynki dzielą się na:
- zaliczane do kategorii zagrożenia ludzi,
- produkcyjno-magazynowe,
- inwentarskie (z racji charakteru czasopisma pominięte w tym artykule)
|
Terminy, które warto poznać: Dojście ewakuacyjne - odległość, jaką należy pokonać od wyjścia z pomieszczenia na drogę ewakuacyjną do wyjścia na zewnątrz, do sąsiedniej strefy pożarowej lub wydzielonej pożarowo i oddymianej klatki schodowej. Przejście ewakuacyjne - odległość od najdalszego miejsca w pomieszczeniu, w którym może przebywać człowiek, do wyjścia ewakuacyjnego lub do innej strefy pożarowej albo też na zewnątrz budynku. Strefa pożarowa - wydzielona w budynku przestrzeń zabezpieczona elementami oddzielenia przeciwpożarowego uniemożliwiającymi przeniesienie się pożaru, w określonym czasie, na zewnątrz niej lub do jej wnętrza. Gęstość obciążenia ogniowego - energia cieplna, wyrażona w megadżulach, która może powstać przy spaleniu materiałów palnych znajdujących się w pomieszczeniu, strefie pożarowej lub składowisku materiałów stałych przypadająca na jednostkę powierzchni tego obiektu wyrażoną w metrach kwadratowych. |
Zasady kwalifikacji budynków w zależności od przeznaczenia
Podstawową zasadą kwalifikacji jest główne przeznaczenie budynku (przebywanie ludzi czy też proces składowania i produkcji). Klasyfikacja dotyczy - co jest bardzo ważne - budynków oraz ich części stanowiących odrębne strefy pożarowe (patrz ramka na początku artykułu), określane jako ZL lub PM.
Budynki użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego [4] zalicza się do jednej lub więcej spośród kategorii zagrożenia ludzi. W tabeli 1 porównano poprzednio obowiązującą klasyfikację budynków z obecną.
Tabela 1. Porównanie wcześniejszej i obecnej klasyfikacji budynków
| Kategoria | W rozumieniu RMSW z 3.11.1992 r. (dotyczy budynku lub jego części) poprzednia klasyfikacja - nieobowiązująca |
W rozumieniu RMI z 12.04.2002 r. (dotyczy budynku lub jego części stanowiących odrębną strefę pożarową) OBOWIĄZUJĄCA |
| ZL I | budynki użyteczności publicznej lub ich części, w których mogą przebywać ludzie w grupach ponad 50 osób | zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób niebędących ich stałymi użytkownikami, a nieprzeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się |
| ZL II | budynki lub ich części przeznaczone do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się | przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak: szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych |
| ZL III | szkoły, budynki biurowe, domy studenckie, internaty, hotele, ośrodki zdrowia, otwarte przychodnie lekarskie, sanatoria, lokale handlowo-usługowe, w których może przebywać do 50 osób, koszary, pomieszczenia ETO, zakłady karne i inne podobne | użyteczności publicznej, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II |
| ZL IV | budynki mieszkalne | mieszkalne |
| ZL V | archiwa, muzea i biblioteki | zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II |
Dla budynków, w których odbywa się składowanie, przetwarzanie i produkcja, oraz pomieszczeń garażowych obowiązuje klasyfikacja oparta na tzw. gęstości obciążenia ogniowego (patrz ramka na końcu artykułu).
Strefy pożarowe garaży, hydroforni, kotłowni, węzłów ciepłowniczych, rozdzielni elektrycznych itp. podlegają tym samym wymaganiom bezpieczeństwa pożarowego co strefy pożarowe PM. Strefy pożarowe mogą być też zaliczane do więcej niż jednej kategorii zagrożenia ludzi, gdy mają przeznaczenie „mieszane" (np. biurowe i zamieszkania zbiorowego) lub gdy przeznaczenie to zmienia się okresowo, w takim przypadku powinny one spełniać wymagania określone dla każdej z tych kategorii.
Podział budynków na grupy wysokości
Wymagania w zakresie ochrony przeciwpożarowej ulegają zmianie w zależności od tego, z jak wysokim budynkiem mamy do czynienia (zarówno ZL, jak i PM).
Wysokość mierzy się od poziomu terenu przy najniżej położonym wejściu do budynku lub jego części, znajdującym się na pierwszej kondygnacji nadziemnej budynku, do górnej powierzchni najwyżej położonego stropu, łącznie z grubością izolacji cieplnej i warstwy ją osłaniającej, bez uwzględniania wyniesionych ponad tę płaszczyznę maszynowni dźwigów i innych pomieszczeń technicznych, bądź do najwyżej położonego punktu stropodachu lub konstrukcji przekrycia budynku znajdującego się bezpośrednio nad pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi [5].
Istotną, wprowadzoną w 2009 r. zmianą jest nieuwzględnianie przy określaniu wysokości budynku wszelkiego rodzaju nadbudówek i pomieszczeń technicznych. Podział budynków na grupy wysokości przedstawiono w tabeli 2.
Tabela 2. Podział budynków na grupy wysokości
| Klasyfikacja | Budynki | Budynki mieszkalne |
| niskie (N) | do 12 m nad poziomem terenu | do 4 kondygnacji nadziemnych włącznie |
| średnio wysokie (SW) | od 12 m do 25 m nad poziomem terenu | od 4 do 9 kondygnacji nadziemnych włącznie |
| wysokie (W) | od 25 m do 55 m nad poziomem terenu | od 9 do 18 kondygnacji nadziemnych włącznie |
| wysokościowe (WW) | powyżej 55 m nad poziomem terenu | |
Powyższe kryteria odnoszą się bezpośrednio do wymagań techniczno-budowlanych i przeciwpożarowych stawianych poszczególnym budynkom, mają wpływ na dobór i rodzaj urządzeń przeciwpożarowych i zastosowanych elementów (szerzej na ten temat w kolejnym artykule).
Ewakuacja
W razie powstania pożaru najważniejsze jest bezpieczne opuszczenie zagrożonego obszaru przez przebywających w nim ludzi. Z tego też powodu w każdym budynku muszą być zapewnione odpowiednie warunki ewakuacji, umożliwiające szybkie i bezpieczne opuszczenie strefy zagrożonej lub objętej pożarem. Warunki te muszą uwzględniać liczbę i poziom sprawności osób przebywających w budynku oraz jego konstrukcję i wymiary.
Właściciel lub zarządca budynku musi więc zadbać o techniczne środki zabezpieczenia przeciwpożarowego. Do jego obowiązków należy bowiem m.in.:
- zapewnienie dostatecznej liczby i szerokości wyjść ewakuacyjnych,
- zachowanie dopuszczalnej długości, szerokości i wysokości przejść oraz dojść ewakuacyjnych,
- zapewnienie bezpiecznych pożarowo obudowy i wydzieleń dróg ewakuacyjnych i pomieszczeń,
- zabezpieczenie przed zadymieniem wymienionych w przepisach techniczno-budowlanych dróg ewakuacyjnych, w tym zastosowanie urządzeń i innych rozwiązań zapobiegających zadymieniu i usuwających dym,
- zapewnienie oświetlenia awaryjnego (bezpieczeństwa i ewakuacyjnego) oraz przeszkodowego w obiektach, w których jest ono niezbędne do ewakuacji ludzi,
- umożliwienie przekazywania sygnałów ostrzegawczych i komunikatów głosowych poprzez dźwiękowy system ostrzegawczy w budynkach, dla których jest on wymagany.
Jako drogi ewakuacyjne w razie pożaru może być wykorzystywana komunikacja ogólna w budynku - pozioma (np. korytarze, hole) i pionowa (np. schody, klatki schodowe). Muszą być jednak odpowiednio oznakowane znakami ewakuacyjnymi i bezpieczeństwa i jednoznacznie muszą określać bezpieczny kierunek ewakuacji.
Ewakuacja może być prowadzona na trzy sposoby:
- bezpośrednio na zewnątrz budynku,
- z pomieszczeń poziomych (np. korytarzy) i pionowych (np. klatek schodowych, drabin) drogami ewakuacyjnymi na zewnątrz budynku,
- do sąsiedniej strefy pożarowej, a z niej do kolejnej strefy lub na zewnątrz budynku.
Budynki zagrażające życiu ludzi
| Obowiązkiem właściciela budynku jest zapewnienie właściwych dla niego warunków ochrony przeciwpożarowej. Odpowiedzialność za ich zapewnienie może być - w całości lub części - przejęta przez zarządcę budynku, odpowiednio do zakresu powierzonych mu zadań i obowiązków. |
Budynki projektowane i budowane w różnych okresach obowiązywania przepisów prawa często nie spełniają obecnie obowiązujących standardów. Dotyczy to także budynków, które były przebudowywane, rozbudowywane lub nadbudowywane, albo też został zmieniony sposób ich użytkowania. Istnieje wówczas konieczność dostosowania warunków technicznego zabezpieczenia przeciwpożarowego do obowiązujących przepisów.
Konieczność dostosowania, a właściwie wyeliminowania pewnych czynników ma pośrednio miejsce, gdy panujące w budynku warunki techniczne powodują, że zagraża on życiu osób w nim przebywających. Dzieje się tak, kiedy w budynku występują:
- szerokości przejścia, dojścia lub wyjścia ewakuacyjnego, albo biegu względnie spocznika klatki schodowej służącej ewakuacji mniejsze o ponad jedną trzecią od określonej w przepisach techniczno-budowlanych,
- długości przejścia lub dojścia ewakuacyjnego większe o ponad 100% od określonej w przepisach,
- w pomieszczeniu strefy pożarowej zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL I lub ZL II albo na drodze ewakuacyjnej:
- okładziny sufitu lub sufitu podwieszonego z materiału łatwo zapalnego lub kapiącego pod wpływem ognia, względnie wykładziny podłogowej z materiału łatwo zapalnego,
- okładziny ścienne wykonane z materiału łatwo zapalnego na drodze ewakuacyjnej, jeżeli nie zapewniono dwóch kierunków ewakuacji;
- niewydzielenie odpowiedniej ewakuacyjnej klatki schodowej budynku wysokiego innego niż mieszkalny lub wysokościowego,
- niezabezpieczenie przed zadymieniem dróg ewakuacyjnych,
- brak wymaganego oświetlenia awaryjnego w strefie pożarowej zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, II lub V albo na drodze ewakuacyjnej prowadzącej z tej strefy na zewnątrz budynku.
W razie stwierdzenia występowania wymienionych powyżej sytuacji należy podjąć działania zmierzające do ich usunięcia, o ile to możliwe, zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi.
Nie zawsze jednak w istniejących budynkach możliwe jest wprowadzenie zmian, które spełniałyby obecne wymagania techniczno-budowlane. Na przykład klatka schodowa jest bardzo wąska i nie da się jej poszerzyć, czy też układ pomieszczeń nie pozwala na skrócenie za długich dróg ewakuacyjnych itp. Należy wówczas wystąpić o pozwolenie na zastosowanie innych rozwiązań, „rekompensujących" niemożliwe do usunięcia warunki budowlane.
Pozwolenie na takie odstępstwo wydaje Komendant Wojewódzki PSP na postawie ekspertyzy, opracowanej przez jednostkę badawczo-rozwojową albo rzeczoznawcę budowlanego i do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych.
Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego
Na właścicielach lub zarządcach budynków spoczywa również obowiązek przygotowania dokumentacji związanej z ochroną przeciwpożarową. Najważniejszym dokumentem jest „Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego", zawierająca zasady działań zapobiegających wybuchowi pożaru, a w razie jego pojawienia się - ułatwiająca działania ratownicze.
Konieczność opracowania takiego dokumentu wynika z § 6 rozporządzenia MSWiA [5]. Instrukcja jest wymagana, gdy kubatura brutto budynku lub jego części stanowiącej odrębną strefę pożarową nie przekracza 1000 m3 i gdy powierzchnia strefy pożarowej obiektu innego niż budynek nie przekracza 1000 m2.
Instrukcję bezpieczeństwa pożarowego opracowuje się indywidualnie dla każdego budynku. Powinna ona zawierać:
- warunki ochrony przeciwpożarowej wynikające z przeznaczenia budynku, jego warunków technicznych i sposobu użytkowania,
- sposób poddawania przeglądom technicznym i konserwacji urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic istniejących w budynku,
- zasady postępowania w razie pożaru,
- sposoby wykonywania prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, jeżeli takie prace są przewidywane,
- metody sprawdzania organizacji i warunków ewakuacji ludzi,
- zasady informowania użytkowników budynku o treści instrukcji i przepisach przeciwpożarowych.
Do tego dokumentu warto też dołączyć plany budynku z zaznaczonym rozmieszczeniem dróg ewakuacyjnych, sprzętu gaśniczego i urządzeń przeciwpożarowych, choć formalnie się tego nie wymaga. Ułatwi to bowiem ewakuację w razie powstania pożaru i uczytelni jej zasady.
„Instrukcję bezpieczeństwa pożarowego" należy co jakiś czas aktualizować - nie rzadziej jednak niż raz na dwa lata. Zmieniać ją też trzeba zawsze wtedy, gdy w budynku będą prowadzone jakiekolwiek prace wpływające na warunki ochrony przeciwpożarowej: instalacja nowych urządzeń, zmiana układu funkcjonalnego czy komunikacyjnego itp.
Przygotowaniem „Instrukcji bezpieczeństwa pożarowego" powinny się zająć osoby mające odpowiednie kwalifikacje, gdyż jej prawidłowe opracowanie wymaga fachowej wiedzy z zakresu ochrony przeciwpożarowe.
Literatura:
1. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (DzU nr 81, poz. 351, ze zm.).
2. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (DzU nr 124, poz. 1030).
3. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (DzU nr 88, poz. 400, ze zm.).
4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75, poz. 690, ze zm.).
5. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU nr 80, poz. 563).
6. PN-92/N-01256/01 Znaki bezpieczeństwa. Ochrona przeciwpożarowa.
7. PN-92/N-01256/02 Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacja.
8. PN-92/N-01256/04 Znaki bezpieczeństwa. Techniczne środki przeciwpożarowe.
