Ustawa ocenowa a ochrona środowiska

Artykuł aktualizowany

16 czerwca 2023 roku odbyło się pierwsze czytanie w sprawie nowelizacji tzw. ustawy ocenowej, która ma zmienić zasady udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie. Mimo protestów 80 organizacji i stowarzyszeń przyrodniczych 6 lipca sejmowa Komisja Ochrony Środowiska zdecydowała o przepuszczeniu projektu do dalszych prac. 

Jedno z kluczowych postanowień nowelizacji polega na ułatwieniu realizacji tzw. “strategicznych inwestycji” (przyszłych, ale też i tych trwających). Inwestycje strategiczne to projekty, które rządzący uznają za istotne z perspektywy interesów państwowych. Nawet jeśli zostaną wdrożone wbrew woli mieszkańców i niezgodnie z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Nowe przepisy uwzględniają m.in.: budowę dróg, linii kolejowych, lotnisk, stopni wodnych, regulacji rzek, składowisk odpadów niebezpiecznych, linii przesyłowych, kopalni i elektrowni. Czyli inwestycji kluczowych dla ochrony polskiego środowiska. 

Odebrano w ten sposób obywatelom możliwości zabierania głosu w sprawie tego, jak będzie wyglądać miejsce, w którym żyją, zdjęto także obowiązek konieczności przeprowadzenia analizy dot. oddziaływania na środowisko. Jedynym organem decydującym będzie wybrany przez rząd generalny dyrektor ochrony środowiska. Co więcej, będzie on mógł wydać również pozwolenie na realizację projektu w obrębie obszarów chronionych. 

Może Cię zainteresuje: Budowa budynku gospodarczego bez zgłoszenia

Nowe przepisy odbiorą także prawo do podejmowania kroków prawnych przez obywateli. Oznacza to, że nikt nie będzie mógł zaskarżyć projektu “inwestycji strategicznej” do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, ani nawet organów unijnych. Społeczeństwu pozostanie tylko protestować. Jednak z góry muszą być przygotowani na to, że otwarty sprzeciw najprawdopodobniej nic nie zmieni. 

Pierwsze czytanie ustawy ocenowej

Nie bez powodu nowelizacja ustawy ocenowej została okrzyknięta przez organizacje pozarządowe jako “lex knebel”. Oburzenia dotyczącego zmiany przepisów nie ukrywała także opozycja. Podczas pierwszego czytania projektu 16 czerwca za odrzuceniem opowiedziało się 177 posłów i posłanek, przeciw – 259, a 15 wstrzymało się od głosu.  

Projekt ustawy był poddany konsultacjom publicznym i opiniowaniu jeszcze w 2022 roku. Problem w tym, że wtedy nie zawierał budzących największe wątpliwości przepisów, przewidujących specjalny tryb realizacji inwestycji strategicznych. Dodano je do projektu ustawy w wersji z 27 marca 2023 roku. Została ona opublikowana na portalu Rządowego Procesu Legislacyjnego dopiero 7 czerwca 2023 roku, czyli już po przekazaniu projektu do Sejmu. Z tymi przepisami nikt poza rządem nie mógł się zapoznać.

W odpowiedzi na kontrowersyjne zmiany w ustawie, głos zabrały organizacje pozarządowe, które na co dzień zajmują się ochroną środowiska – ClientEarth, Frank Bold, Greenmind, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Greenpeace, Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot, WWF oraz Fundacja dla Biebrzy. Wszystkie są jednego zdania – proces legislacyjny “lex knebel” jest niezgodny z demokratycznymi zasadami ustanawiania prawa. Dodatkowo, zmiana przepisów uwzględniona w nowej ustawie godzi w podstawowe prawo człowieka do możliwości współdecydowania o środowisku, w którym żyje. 

Może Cię zainteresuje: Brak gruntów przełoży się na ceny mieszkań

W kontrze do prawa unijnego

Organizacje pozarządowe ostrzegają, że nowelizacja ustawy ocenowej to kolejny z pomysłów, który może zaostrzyć konflikt pomiędzy Polską a Unią Europejską. Regulacje unijne prawie w żadnym przypadku nie dopuszczają możliwości odstępstwa od obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, a także pominięcia konsultacji przed podejmowaniem takich decyzji. 

Tymczasem przepisy proponowane przez rząd pozwolą na bardzo szerokie, niemal dowolne stosowanie takiego odstępstwa, poza jakąkolwiek kontrolą społeczną, co jest sprzeczne z unijną dyrektywą ocenową. Nowelizacja łamie także unijną dyrektywę siedliskową, co może w konsekwencji doprowadzić w Polsce do demontażu systemu ochrony przyrody w ramach sieci Natura 2000.  

Źródło: swiatoze.pl, zielona INTERIA